1980'ler

bilgipedi.com.tr sitesinden
Soldan, saat yönünde: İlk Uzay Mekiği Columbia 1981'de havalandı; ABD Başkanı Ronald Reagan ve Sovyet lider Mikhail Gorbaçov iki süper güç arasındaki gerilimi azaltarak Soğuk Savaş'ın sona ermesini sağladı; 1989'da Berlin Duvarı'nın yıkılması 1980'lerin en önemli olaylarından biri olarak kabul edilir; 1981'de IBM Kişisel Bilgisayar piyasaya sürüldü; 1985'te Mengistu Haile Mariam'ın ülkeyi yönettiği dönemde Etiyopya'da yaşanan kıtlığa yardım çabalarına fon sağlamak amacıyla Live Aid konseri düzenlendi; Kirlilik ve ekolojik sorunlar, Sovyetler Birliği ve dünyanın büyük bir kısmı 1986 Çernobil felaketinin radyoaktif kalıntılarıyla dolduğunda ve 1984'te Bhopal'de bir pestisit fabrikasından sızan gaz nedeniyle binlerce insan öldüğünde de devam etti; İran-Irak Savaşı bir milyondan fazla insanın ölümüne ve 1 trilyon doların harcanmasına yol açarken, Sovyetler ve Afganlar arasındaki başka bir savaş 2 milyondan fazla insanın ölümüne neden oldu.
Milenyum: 2. milenyum
Yüzyıllar:
  • 19. yüzyıl
  • 20. yüzyıl
  • 21. yüzyıl
On yıllar:
  • 1960s
  • 1970s
  • 1980s
  • 1990s
  • 2000s
Yıllar:
  • 1980
  • 1981
  • 1982
  • 1983
  • 1984
  • 1985
  • 1986
  • 1987
  • 1988
  • 1989
Kategoriler:

1980'ler ("on dokuz seksenler" olarak telaffuz edilir, "80'ler" olarak kısaltılır) 1 Ocak 1980'de başlayan ve 31 Aralık 1989'da sona eren on yıllık bir dönemdir.

Mükemmel Seksenler ve Ilımlılık Onyılı olarak bilinen bu on yılda muhafazakârlık ve serbest piyasa ekonomisi hâkim olmuş, 1970'lere kıyasla teknolojideki ilerlemeler ve dünya çapında planlı ekonomilerden uzaklaşıp laissez-faire kapitalizmine yönelme nedeniyle sosyoekonomik bir değişim yaşanmıştır.

Gelişmiş dünyada ekonomik çözülme arttıkça, imalat sanayi ile ilişkili çok sayıda çok uluslu şirket Tayland, Meksika, Güney Kore, Tayvan ve Çin'e taşındı. Japonya ve Batı Almanya bu on yıl boyunca büyük ekonomik büyüme kaydetti. AIDS salgını 1980'lerde tanınmaya başladı ve o zamandan beri tahminen 39 milyon insanın ölümüne neden oldu (2013 itibariyle). Küresel ısınma 1980'lerde bilim ve siyaset dünyası tarafından iyi bilinir hale geldi.

Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri, SSCB'nin çöküşünün sağcı ekonomi politikasını daha güçlü hale getirmesiyle, takip eden on yılda daha da hız kazanacak olan uluslararası ticaretin küresel istikrarsızlığına doğru bir eğilim başlatarak arz yönlü ekonomi politikalarına yaklaştı.

Soğuk Savaş'ın son on yılı, ABD-Sovyet çatışmasının büyük ölçüde kesintiye uğramadan devam etmesiyle başladı. Başkan Reagan'ın yumuşama politikasını bir kenara bırakıp Sovyetler Birliği'ne karşı yeni ve çok daha saldırgan bir tutum benimsemesiyle süper güçler arasındaki gerilim hızla tırmandı. Dünya, 1962'deki Küba Füze Krizi'nden bu yana ilk kez nükleer savaşa tehlikeli bir şekilde yaklaştı, ancak on yılın ikinci yarısı süper güç gerilimlerinin dramatik bir şekilde hafiflemesine ve nihayetinde Sovyet komünizminin tamamen çöküşüne tanık oldu.

Dünyanın dört bir yanındaki gelişmekte olan ülkeler 1980'lerde çok sayıda borç krizinden muzdarip oldukları için ekonomik ve sosyal zorluklarla karşı karşıya kaldılar ve bu ülkelerin çoğunun Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası'ndan mali yardım talep etmelerini gerektirdi. Etiyopya, 1980'lerin ortalarında Mengistu Haile Mariam'ın yozlaşmış yönetimi sırasında yaygın bir kıtlığa tanık oldu ve bu da ülkenin nüfusuna yiyecek sağlamak için dış yardıma ve 1985'teki Live Aid konseri gibi Etiyopyalılara yardım etmek ve para toplamak için dünya çapında çabalara bağımlı olmasıyla sonuçlandı.

İran-Irak Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, 1982 Lübnan Savaşı, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, 1986'da Libya'nın bombalanması ve Gazze Şeridi ve Batı Şeria'daki Birinci İntifada da dahil olmak üzere büyük sivil hoşnutsuzluk ve şiddet olayları meydana geldi. İslamcılık 1980'lerde güçlü bir siyasi güç haline geldi ve El Kaide de dahil olmak üzere birçok terör örgütü kuruldu.

1986'ya gelindiğinde Doğu Bloku'nda milliyetçilik geri dönüş yapıyordu ve komünist liderliğindeki sosyalist devletlerde demokrasi arzusu ekonomik durgunlukla birleşince Mikhail Gorbachev'in Komünist Parti gücünü azaltan, muhalefeti yasallaştıran ve Batılı firmalarla ortak girişimler gibi sınırlı kapitalizm biçimlerini onaylayan glasnost ve perestroykası ile sonuçlandı. On yılın büyük bölümünde yaşanan gerginliğin ardından 1988'de Batı ile Doğu arasındaki ilişkiler önemli ölçüde iyileşti ve Sovyetler Birliği uydu devletlerdeki hükümetlerini savunma konusunda giderek daha isteksiz hale geldi.

1989 yılında Macaristan'da olduğu gibi komünist partiler tarafından yönetilen bir dizi hükümet devrildi veya devrilmeye teşebbüs edildi, Çin'de 1989 Tiananmen Meydanı protestoları, Çekoslovak "Kadife Devrimi", Erich Honecker'in Doğu Almanya rejimi, Polonya'nın Sovyet destekli hükümeti ve Romanya'da Nikolay Çavuşesku rejiminin şiddet kullanılarak devrilmesi. On yılın sonunda 155 km'lik Berlin Duvarı'nın yıkılması sismik bir jeopolitik değişimin sinyallerini verdi. Soğuk Savaş, 1990'ların başında Almanya'nın başarılı bir şekilde yeniden birleşmesi ve 1991 Ağustos Darbesi'nin ardından SSCB'nin dağılmasıyla sona erdi.

1980'ler genetik ve dijital teknolojide büyük ilerlemelere sahne oldu. 1985'ten bu yana yıllarca süren hayvan deneylerinden sonra, Mayıs 1989'da 10 yetişkin insanın ilk genetik modifikasyonu gerçekleşti; bu, Eylül 1990'da ilk gerçek gen terapisi uygulamasına yol açan bir gen etiketleme deneyiydi. İlk "tasarım bebekler" olan bir çift kız ikiz, 1989'un sonlarında bir laboratuvarda yaratıldı ve tartışmalı yardımcı üreme teknolojisi prosedürü preimplantasyon genetik tanı yoluyla cinsiyet seçildikten sonra Temmuz 1990'da doğdu. Gestasyonel taşıyıcı annelik ilk kez 1985 yılında uygulanmış ve ilk doğum 1986 yılında gerçekleşmiş, böylece tarihte ilk kez bir kadının hamilelik deneyimi yaşamadan biyolojik anne olması mümkün olmuştur.

1980'ler aynı zamanda dünya çapında muazzam bir nüfus artışının yaşandığı, 1970'leri ve 1990'ları bile geride bırakan, dolayısıyla insanlık tarihindeki en büyük nüfus artışı olduğu tartışmasız bir dönemdi. Bu on yıllık dönemde nüfus artışı özellikle bazı Afrika, Orta Doğu ve Güney Asya ülkelerinde hızlı olmuş, doğal artış oranları yıllık %4'e yaklaşmış veya aşmıştır.

1980'ler, ultrason teknolojisinin ebeveynlerin kız bebekleri seçerek aldırmasına izin vermesiyle Çin ve Hindistan'da süregelen cinsiyet seçici kürtaj uygulamasının ortaya çıkışına tanıklık etti.

USENET, Fidonet ve Bulletin Board System gibi hem akademik hem de ticari kullanıma yönelik birçok bilgisayar ağının yanı sıra küresel internet de 1980'lerin ikinci yarısında akademide şekillenmiştir. 1989 yılına gelindiğinde internet ve ona bağlı ağlar, kapsamlı okyanus ötesi uydu bağlantıları ve çoğu zengin ülkede düğüm noktaları olan küresel bir sistem haline gelmiĢtir. Tim Berners Lee, 1980'den itibaren yaptığı önceki çalışmalara dayanarak 1989'da World Wide Web kavramını resmileştirdi ve ilk gösterimlerini Aralık 1990 ve 1991'de gerçekleştirdi. Çin ve Hindistan'daki televizyon setlerinin sayısının sırasıyla 15 ve 10 kat artmasıyla televizyon izleme Üçüncü Dünya'da yaygınlaştı.

Bu on yılda piyasaya sürülen video oyun konsolları arasında Atari 2600, Intellivision, Vectrex, Colecovision, SG-1000, NES/Famicom, Sega Master System, PC Engine/TurboGrafx-16, Mega Drive/Genesis ve Game Boy'un devam eden popülerliği yer aldı. Super Mario Bros. ve Tetris on yılın en çok satan ve en popüler iki video oyunuydu. 1980'de Space Invaders'ın Atari VCS portu ilk öldürücü uygulamaydı. Pac-Man on yılın en çok hasılat yapan arcade oyunuydu. Bu on yıldaki ev bilgisayarları arasında Commodore 64, VIC-20, Apple II serisi, Atari 8-bit ailesi, Atari ST, Amiga, ZX Spectrum ve MSX bulunmaktadır. Apple Macintosh, Microsoft Windows ve IBM PC compatible da bu on yıl içinde tanıtılmış ve kişisel bilgisayarların popülerleşmesine yardımcı olmuştur.

Bu zaman dilimi içerisinde görülen, refaha yönelik değişimler yeni endüstri ekonomileri için Batı'nın kültür göçünü, sosyal, ekonomik değişimleri ve genel karışıklıkları ifade eder. Bu süre içerisinde uyuşturucuya karşı küresel bir savaş başlatılır. ABD, otomobil üretimindeki pazarını Japonya'ya ve diğer ülkelere kaptırır. Ucuz işgücü bunu takip etmiş, birçok küresel üretim tekniklerini Meksika, Kore, Tayvan, Çin ve Doğu Avrupa'daki geleneksel üretim kaleleri almıştır. Yeni orta sınıf ekonomiler eski Sovyet Bloku ülkelerinde ve dünyanın diğer bölümlerinde su yüzüne çıkmaya ve radikal dini hareketler Orta Doğu'da kendini açığa çıkartmaya başlamıştır.

Berlin Duvarı'nın yıkılışı 1980'lerin en iyi bilinen olaylarından bir tanesidir.

Batı dünyası, Ronald Reagan'ın ABD başkanı, Helmut Kohl'ün Almanya şansölyesi, Brian Mulroney'in Kanada başbakanı ve Carlos Salinas de Gortari'nin Meksika başkanı seçilmesi ile sağ görüşlü politikacılar ve yükselen neoliberalizm arasındaki rekabete şahit olmuştur.

Doğu dünyasında ise komünist devletlerin hâkim ekonomilerinin zor duruma düşmesi, Polonya, Macaristan, 1989 Çin Tiananmen meydanı ayaklanması, Çek devrimi gibi birkaç komünist rejimin çökmesi veya çökertilme girişimleri ve Warşova Paktı ile Romanya'daki diktatörlük ve Orta ve Doğu Avrupadaki diğer komünist rejimlerin dönüşümleri, komünist rejimlerde SSCB’deki perestroyka ve glasnost rejimleri gibi yenilikçi politika dalgalarıyla sonuçlandı. Bu, 1980 sonları devletlerin sonbaharının mor geçişi olarak adlandırılır. 1989’da Varşova Paktının dağılmasıyla, Sovyet Birlikleri batı dünyası ile olan düşmanlıklarını terk ettiklerini açıklamış ve böylece Soğuk Savaş bitmiştir. Bu değişimler 1990'lar ve 21. yüzyılda da hissedilmeye devam edilecektir.

Birçok 3. dünya ülkesi, özellikle Afrika ülkeleri, 1980'lerde geniş bir borç krizine şahit olmuşlardır.

Thatcher ve Reagan

Politika ve savaşlar

1980'de askeri ittifakların dünya haritası: NATO ve Batılı müttefikler, Varşova Paktı ve diğer Sovyet müttefikleri, Bağlantısız ülkeler, Çin ve Arnavutluk (komünist ülkeler, ancak SSCB ile uyumlu değiller), ××× Silahlı direniş

Terörist saldırılar

1983 Beyrut kışlası bombalaması

On yılın en önemli terör saldırıları şunlardır:

  • İtalya'da Bologna katliamı 2 Ağustos 1980'de neo-faşist grup Nuclei Armati Rivoluzionari'nin üç üyesi Bologna Merkez İstasyonu'nda bir saatli bomba patlatarak 85 kişinin ölümüne neden oldu.
  • El Mozote katliamı, 11 Aralık 1981'de El Salvador'da, Marksist-Leninist isyancılara karşı yürütülen anti-gerilla kampanyası sırasında ABD tarafından desteklenen hükümet güçleri tarafından sivillere karşı işlendi.
  • Roma ve Viyana havaalanı saldırıları 27 Aralık 1985 tarihinde İsrailli El Al havayolu şirketine karşı gerçekleştirilmiştir. Saldırı, Libya hükümeti tarafından desteklenen Ebu Nidal'e bağlı militanlar tarafından gerçekleştirilmiştir.
  • 1983 Beyrut kışla bombalaması - Lübnan İç Savaşı sırasında iki bomba yüklü kamyon ABD ve Fransız askeri güçlerinin bulunduğu ayrı binalara çarparak 299 Amerikan ve Fransız askerinin ölümüne neden oldu. Bombalamanın sorumluluğunu İslami Cihad örgütü üstlendi.
  • Air India'nın 182 sefer sayılı uçağı 23 Haziran 1985 tarihinde Sih-Kanadalı militanlar tarafından imha edildi. Bu olay Kanada tarihinde Kanadalıların karıştığı en büyük toplu cinayettir.
  • 21 Aralık 1988'de Pan Am 103 sefer sayılı uçak Londra Heathrow Havaalanı'ndan New York JFK'ye giderken İskoçya'nın Lockerbie köyü üzerinde havaya uçuruldu. Bombalama sonucunda uçaktaki 259 kişinin tamamı, 243 yolcu ve 16 mürettebat, ayrıca yerdeki 11 kişi olmak üzere toplam 21 milletten 270 kişi hayatını kaybetti. Bombalama Birleşik Krallık topraklarında gerçekleşen en büyük terör saldırısı olma özelliğini korumaktadır.

Savaşlar

On yılın en önde gelen silahlı çatışmaları şunlardır:

Uluslararası savaşlar

Grenada'nın İşgali, Ekim 1983

On yılın en önemli savaşları şunlardır:

  • Soğuk Savaş (1947-1991)
    • Sovyet-Afgan Savaşı (1979-1989) - Sovyetler Birliği ile Afganistan'daki İslamcı Mücahit Direnişi arasında yaşanan savaş. Mücahitler, Soğuk Savaş ve bölgesel Hindistan-Pakistan çatışması bağlamında ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (bkz. Siklon Operasyonu) yanı sıra Suudi Arabistan, Pakistan ve diğer Müslüman ülkeler de dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan destek buldu.
    • Grenada'nın İşgali (1983) - kısa süreli bir devrimci hükümeti deviren bir askeri darbenin tetiklediği, 1983 yılında ABD öncülüğünde Grenada'nın işgali. Başarılı işgal hükümetin değişmesine yol açtı ancak Amerikan emperyalizmi suçlamaları, Soğuk Savaş politikaları, Küba'nın müdahalesi, Grenada hükümetinin istikrarsız durumu ve Grenada'nın bir İngiliz Milletler Topluluğu ülkesi olarak statüsü nedeniyle tartışmalara neden oldu.
    • Salvador İç Savaşı (1980-1992) - soğuk savaş çatışmalarının bir parçası, 1980'lerde zirveye ulaştı, 70.000 Salvadorlu öldü.
  • Arjantin, Falkland Adaları'nı işgal ederek Falkland Savaşı'na yol açtı. Bu savaş 2 Nisan-14 Temmuz 1982 tarihleri arasında Birleşik Krallık ve Arjantin arasında, İngiliz kuvvetlerinin adaları geri almak için verdiği mücadele sırasında meydana geldi. Britanya savaştan galip çıktı ve uluslararası ilişkilerdeki duruşu ve sömürgeci bir güç olarak uzun süredir azalan itibarı beklenmedik bir destek aldı. Arjantin'deki askeri cunta ise yenilgi karşısında küçük düşmüş ve lideri Leopoldo Galtieri savaşın bitiminden üç gün sonra görevden alınmıştır. Rattenbach Raporu olarak bilinen bir askeri soruşturma Galtieri'nin idamını bile önermiştir.
  • Arap-İsrail çatışması (20. yüzyılın başları - günümüz)
    • 1982 Lübnan Savaşı - İsrail Hükümeti, İsrail'in Birleşik Krallık Büyükelçisi Shlomo Argov'a Ebu Nidal Örgütü tarafından düzenlenen suikast girişimi ve Lübnan'da bulunan terör örgütlerinin İsrail'in kuzeyine yönelik sürekli terör saldırıları nedeniyle işgal emrini verdi. İsrail, FKÖ'nün yanı sıra Suriyeli, solcu ve Müslüman Lübnanlı güçlere saldırdıktan sonra güney Lübnan'ı işgal etti ve sonunda FKÖ'yü Beyrut'un batısında kuşattı ve ağır bombardımana maruz bırakarak Lübnan'dan geçişi müzakere etti.
    • Ekim 1985'te sekiz İsrail F-15 Kartalı, FKÖ'nün İsrail'den 2,000 km'den daha uzakta bulunan Tunus'taki yeni merkezini bombalamak amacıyla Tahta Bacak Operasyonu'nu gerçekleştirdi. Saldırıda çoğu Tunuslu sivil olmak üzere 270 kişi hayatını kaybetti. Saldırı daha sonra Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından kınandı. Amerika Birleşik Devletleri'nin saldırıya yardım ettiği ya da saldırıdan haberdar olduğu düşünülmektedir.
  • İran-Irak Savaşı 1980'den 1988'e kadar sürdü. Irak, İran güçlerini öldürmek için ve kendi muhalif Kürt nüfusuna karşı yasadışı kimyasal silahlar kullanmakla suçlandı. Her iki taraf da büyük kayıplar verdi, ancak yetersiz donanıma sahip İran ordusu bunun acısını daha çok çekti ve insan dalgası saldırılarında 15 yaşından küçük askerleri kullanmak zorunda kaldı. İran nihayet 1988'de ateşkesi kabul etti.
  • ABD, Libya'nın terörizme verdiği desteğe ve Almanya ve Türkiye'deki ABD personeline yönelik saldırılara misilleme olarak 1986 yılında Libya'ya hava bombardımanı başlattı.
  • Güney Afrika ile Angola, Namibya ve Zambiya ittifakı arasındaki Güney Afrika Sınır Savaşı 1989'da sona erdi ve otuz yıldan fazla süren çatışma sona erdi.
  • ABD, komünizmin yayılmasına karşı çıkmak ve yasadışı uyuşturucu ticaretini sona erdirmek için hareket ettiğini iddia eden bir dizi Orta ve Güney Amerika ülkesindeki çeşitli gruplarla ittifaklar yoluyla on yıl içinde önemli doğrudan ve dolaylı çatışmalara girdi. ABD hükümeti, Kolombiya hükümetinin büyük yasadışı kokain kaçakçılığı endüstrisini yok etme girişimlerini destekledi ve 11 Aralık 1981'de ABD tarafından eğitilen Salvadorlu paramiliterlerin 1000 Salvadorlu sivili öldürdüğü El Mozote katliamından sonra tartışmalı hale gelen Salvador iç savaşında sağcı askeri hükümete destek sağladı. Amerika Birleşik Devletleri, Doğu Karayip Devletleri Örgütü üyeleriyle birlikte 1983 yılında Grenada'yı işgal etti. ABD'nin Nikaragua'ya müdahalesini içeren İran-Kontra olayı patlak verdi ve ABD hükümeti üyeleri 1986'da suçlandı. Aralık 1989'da diktatör Manuel Noriega'yı devirmek için Panama'ya karşı başlatılan ABD askeri harekatı 3.500 sivilin ölümüne ve demokratik yönetimin yeniden tesis edilmesine yol açtı.
  • Cuito Cuanavale Savaşı, 1987'den 1988'e kadar Angola iç savaşı ve Güney Afrika Sınır Savaşı'nın bir parçası olarak gerçekleşti. Savaş, Angola, Küba (keşif kuvvetleri) ve Namibya askeri güçleri ile Güney Afrika askeri güçleri ve muhalif Angola UNITA örgütü arasında İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Afrika'daki en büyük çatışmayı içeriyordu.
  • Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Birinci Dağlık Karabağ Savaşı 1988 yılında başlamış ve altı yıl sürmüştür.

Zimbabve, 1980 yılında ABD’nin resmî sömürgelerinden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir. 1983 yılında ise kuzeyde Müslüman Sudan hükûmeti ve Güney Sudan’da ayrılıkçı Müslüman olmayan isyancılar arasında İkinci Sudan Sivil Savaşı patlak vermiş ve 22 yıl sürecek bir anlaşmazlık ortaya çıkmıştır. 1984–1985 yıllarında, Etiyopya’da baş gösteren açlık üzerine Etiyopyalılara yardım amacıyla uluslararası çabalar sarfedilmiştir. Bunların içinde Temmuz 1985'te düzenlenen ünlü Live Aid konseri de bulunmaktadır.

İç savaşlar ve gerilla savaşları

On yılın en önemli iç çatışmaları şunlardır:

  • 1989'da Çin Halk Cumhuriyeti'nde demokrasi yanlısı protestocuların siyasi reform talep ettiği 1989 Tiananmen Meydanı protestoları meydana geldi. Protestolar Halk Kurtuluş Ordusu tarafından bastırıldı.
  • Gazze Şeridi ve Batı Şeria'daki Birinci İntifada (Birinci Ayaklanma) 1987 yılında Filistinli Arapların İsrail'in büyük ölçüde Filistinlilerin yaşadığı Gazze Şeridi ve Batı Şeria'daki askeri varlığına karşı geniş çaplı protesto gösterileri düzenlemesiyle başladı. Birinci İntifada, 1993 yılında Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile İsrail hükümeti arasında barış görüşmeleri başlayana kadar devam etti.
  • Lübnan İç Savaşı (1975-1990) - On yıl boyunca Lübnan, İslami ve Hıristiyan gruplar arasındaki iç savaşın içinde kaldı.
  • Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi Yeni Kaledonya'da bağımsızlık için şiddetli bir kampanya başlattı.
  • Greenpeace'in Mururoa'daki Fransız nükleer denemelerini izleme girişimleri Rainbow Warrior'ın batırılmasıyla durduruldu.
  • İkinci Sudan İç Savaşı 1983 yılında kuzeydeki Müslüman Sudan hükümeti ile Güney Sudan'daki gayrimüslim isyancı ayrılıkçılar arasında patlak verdi. Çatışma günümüzdeki Darfur soykırımına kadar devam eder.
  • Peru'da iç çatışma: Komünist Túpac Amaru Devrimci Hareketi 1980 yılında Peru devletine karşı 1990'ların sonuna kadar sürecek olan mücadelesine başlar.
  • Haiti diktatörü Jean-Claude Duvalier 6 Şubat 1986'da bir halk ayaklanmasıyla devrildi.
  • Kuzey İrlanda'daki Sorunlar devam etti.

Darbeler

On yılın en önde gelen darbeleri şunlardır:

  • Surinam'da 25 Şubat 1980'de bir askeri darbe gerçekleşti; ülke siyaseti 1991'e kadar ordunun hakimiyetinde kaldı.
  • Nijerya 1983 ve 1985 yıllarında birden fazla askeri darbeye maruz kalmıştır.
  • Sitiveni Rabuka 1987'de Fiji'de iki askeri darbe düzenledi ve aynı yıl ülkeyi cumhuriyet ilan etti.
  • Yugoslavya'da 1988'den 1989'a kadar Sırp siyasetçi Slobodan Milošević'in destekçileri tarafından organize edilen ve gerçekleştirilen kitlesel protestolarla Sırbistan'ın özerk eyaletleri Kosova ve Voyvodina hükümetleri ile Karadağ hükümeti ve nihayetinde Milošević'in Sırbistan Cumhurbaşkanı olmasıyla Sırbistan'ın ana hükümeti devrilerek "Anti-Bürokratik Devrim" - birbirine bağlı bir dizi darbe - gerçekleşti.

Nükleer tehditler

Opera Operasyonu sırasında Albay Ilan Ramon tarafından uçurulan İsrail Hava Kuvvetleri F-16A Netz '243'
  • Opera Operasyonu - Bağdat yakınlarında inşa edilmekte olan Irak nükleer reaktörünü imha eden 1981 tarihli sürpriz İsrail hava saldırısı. İsrail askeri istihbaratı bunun Irak'ın nükleer silah programını ilerletmek için plütonyum üretimi amacıyla yapıldığını varsayıyordu. İsrail istihbaratı ayrıca 1981 yazının reaktörü nükleer yakıtla doldurulmadan önce imha etmek için son şans olduğuna inanıyordu.
  • ABD Başkanı Reagan'ın Batı Avrupa'ya orta menzilli nükleer füzeler yerleştirme kararı bir milyondan fazla insanın katıldığı kitlesel protestolara neden oldu.

Dekolonizasyon ve bağımsızlık

  • İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinin dekolonizasyonunu ve bağımsızlığını takiben.
    • Elizabeth tarafından imzalanan 1982 Kanada Yasası ile Kanada Birleşik Krallık'tan resmi olarak bağımsızlığını kazanmıştır. Bu kanun, Birleşik Krallık'ın Kanada'daki tüm siyasi bağımlılıklarını ortadan kaldırmıştır (Kraliçe devlet başkanı olarak kalsa da).
    • 1986 yılında Avustralya, 1986 tarihli Avustralya Yasası ile Birleşik Krallık'tan tam bağımsızlığını kazanmıştır. Bu yasa, en yüksek temyiz mahkemesi olarak özel konseyin kaldırılması da dahil olmak üzere, İngiliz hükümetinin Avustralya hükümeti üzerinde kalan son yetkilerini de ortadan kaldırmıştır. Avustralya kraliçeyi devlet başkanı olarak muhafaza etti.
    • 1986'da Yeni Zelanda ve Birleşik Krallık, Yeni Zelanda hükümetlerini İngiliz Parlamentosu'nun etkisinden tamamen ayırdı ve Yeni Zelanda hükümetini de yeniden düzenleyen 1986 Anayasa Yasası ile Yeni Zelanda'nın tam bağımsızlığı ile sonuçlandı.
    • Vanuatu'ya İngiliz/Fransız kondominyumundan (1980), Kiribati'ye ABD-İngiliz ortak hükümetinden (1981) ve Palau'ya Amerika Birleşik Devletleri'nden (1986) bağımsızlık verildi.
    • Zimbabve 1980'de Birleşik Krallık'ın resmi sömürge yönetiminden bağımsız oldu.
    • Karayipler'de Antigua ve Barbuda, Belize (her ikisi de 1981) ve Saint Kitts ve Nevis (1983); Güneydoğu Asya'da Brunei (1984) ve Tayland bir ABD-İngiliz hükümeti kurdu (1981).
  • Avustralya, Birleşik Krallık parlamentosunun etkisindeki yapısından tamamen ayrıldı ve 1986'da Avustralya hükûmeti yeni anayasal düzeni kurdu.
  • Expo '88 Fuarı, Brisbane - Avustralya'da düzenlendi.
  • Sitiveni Rabuka 1987'de Fiji adasındaki iki silahlı gücü uzlaştırdı ve aynı sene ülkenin cumhuriyetle yönetildiğini ilan etti.
  • Kanak Sosyalist Millî Liberal Cephe, Yeni Kaledonya'nın bağımsızlığı için şiddet eylemlerine başladı.
  • Vanuatu (1980) ve Palau (1981) bağımsızlıklarını kazandı.
  • Greenpeace'in Fransa'nın Mururoa'da gerçekleştirdiği nükleer denemelerine son vermesine ilişkin mücadelesi, eylemcilere ait Gökkuşağı Savaşçısı (Rainbow Warrior) adlı geminin batırılması ile son buldu.

Öne çıkan siyasi olaylar

Amerika Kıtası

ABD Başkanı Reagan ve Sovyet Genel Sekreteri Gorbaçov INF Anlaşmasını imzalarken, 1987
  • Ronald Reagan 1980 yılında ABD başkanı seçildi. Reagan, uluslararası ilişkilerde komünizmin yayılmasını önlemeye yönelik sert bir politika izledi ve Sovyetler Birliği'ne meydan okumak için ABD askeri gücünde önemli bir artış başlattı. Ayrıca Sovyetler Birliği'nden Berlin Duvarı'nı yıkmasını talep ederek Demir Perde'ye doğrudan meydan okudu.
  • Reagan Yönetimi, First Lady Nancy Reagan'ın Just Say No kampanyası da dahil olmak üzere uyuşturucu karşıtı kampanyalarla kamuoyuna duyurulan Uyuşturucuyla Savaşı hızlandırdı. Uyuşturucu 80'li yıllarda ABD'de ciddi bir sorun olarak dikkat çekmeye başladı. Kokain ünlüler ve varlıklı gençler arasında nispeten popülerken, uyuşturucunun daha ucuz bir dalı olan crack, Amerikan crack salgını sırasında şehirlerdeki yüksek suç oranlarıyla ilişkilendirildi.
  • Profesyonel Hava Trafik Kontrolörleri Örgütü (1968) (PATCO), daha iyi çalışma koşulları, daha iyi ücret ve 32 saatlik çalışma haftası talebiyle 3 Ağustos 1981'de grev ilan etti. Grev, ABD hava taşımacılığı sisteminin önemli ölçüde aksamasına neden oldu. Çözüm, Ronald Reagan'ın emre uymayan 11,000'den fazla grevci hava trafik kontrolörünü işten çıkarması ve onları ömür boyu federal hizmetten men etmesiyle geldi. FAA hava trafik kontrol personelinin çoğunu değiştirmeye çalışırken, temyiz başvurularının ardından kontrolörlerin çoğu yeniden işe alındı. Geri kalanlar, Başkan Clinton 1993 yılında son hususları kaldırana kadar yasaklanmaya devam etti.
  • Quebec eyaletinde, baskın frankofon nüfus ile anglofon azınlık arasındaki birçok farklılıktan ve ayrıca ağırlıklı olarak İngilizce konuşulan Kanada'da frankofon haklarından kaynaklanan siyasi huzursuzluk, 1980 yılında eyalet hükümetinin Kanada'nın geri kalanından kısmi ayrılma konusunda bir halk referandumu çağrısında bulunmasıyla doruğa ulaştı. Referandum "hayır" tarafının çoğunluğu kazanmasıyla sonuçlandı (%59.56 hayır, %40.44 evet).
  • Arjantin (1983), Uruguay (1984-85), Brezilya (1985-1988) ve Şili'de (1988-89) askeri diktatörlükler yerini demokrasiye bıraktı. Bu, 30 yıl süren Condor Operasyonu'nun sonu oldu.
  • Uyuşturucuyla savaş Ronald Reagan tarafından 1970'lerde uyuşturucu kullanımının artmasından dolayı ABD’de kuruldu. Reagan yönetimi tarafından cezalar uygulansa da, uyuşturucu kullanımı devam etti ve Crack kokain gibi ülkede yeni uyuşturucu türleri de türedi.
  • Çalışma hayatında kadının yeri hızla arttı. 1970'lerdeki eğilim devam etti ve ingilizce konuşan toplumlardaki kadınlar kendilerine "Mrs." veya "Miss" demek yerine "Ms." demeyi tercih etmişlerdir. Benzer bir durum Almanya’da da yaşanmıştır, evli olanları diğerlerinden ayırmak için "Frau" ve "Fräulein" kelimeleri kullanılmıştır. Çoğu batı ülkesinde, kadınlar evlilik sonrasında da kızlık soyadlarını kullanmaya devam etmişlerdir; Kanada’da evlilikten sonra kadının soyadını değiştiren yasanın uygulanmasına son verilmiştir.
  • Sigaranın sebep olduğu sağlık sorunlarına itirazlar batı ülkelerinde artış göstermiştir.
  • Güney Afrika’daki beyaz azınlığa karşı olan kurallara dikkat çekilmiştir.
  • Çoklu otoriter komünist rejimlere karşı doğu ülkelerinde demokrasinin hazırlayıcısı kültürel tutumlar baş göstermiştir.
  • 1986’daki Çernobil Kazası sonrasında nükleer güç kurulumuna karşıtlık artmıştır.
  • Çevre meseleleri daha dikkatli ele alınmaktadır. Batı Avrupa ülkeleri, yağ kullanımını azaltmak, çöpleri yeniden işlemek ve su ve enerji tüketiminde tutumlu davranılmasını sağlamak için "yeşil dostu" politikalar izlemeye başlamışlardır.
  • LGBT hakları Batı dünyasında hızla kabul edilir olmuştur. Özellikle medya ve sanat dünyasından ünlü gay figürlerin çıkması (Boy George, Holly Johnson vb.) bunda etkilidir.

Avrupa

Berlin Duvarı'nın 1989'da yıkılması Almanya'nın yeniden birleşmesinin başlangıcı oldu
1956-1982 yılları arasında Finlandiya'nın eski cumhurbaşkanı. Urho Kekkonen'in Helsinki'deki cenaze korteji, 1986
  • Avrupa Topluluğu'nun genişlemesi 1981'de Yunanistan'ın ve 1986'da İspanya ve Portekiz'in katılımıyla devam etti.
  • 1983 yılında Bettino Craxi, İtalya'da başbakanlık makamına gelen ilk sosyalist oldu; 1987 yılına kadar iktidarda kalarak İtalya Cumhuriyeti tarihinde en uzun süre görev yapan başbakanlardan biri oldu. Başkanlığının sonunda Mani pulite yolsuzluk skandalı patlak vererek siyasi sistemin çökmesine neden oldu.
  • Doğu Avrupa'daki bir dizi komünist ülkede, bu ülkelerin halkları komünist hükümetlere karşı giderek daha düşmanca ve siyasi olarak aktif hale geldikçe önemli siyasi reformlar meydana geldi. Bu reformlar arasında bireysel özgürlükleri artırma ve piyasayı serbestleştirme girişimleri ile demokratik yenilenme vaatleri yer alıyordu. Doğu Avrupa'da komünizmin çöküşü genel olarak barışçıl olmuştur; bunun istisnası, lideri Nikolay Çavuşesku'nun halkı ülke dışında meydana gelen olaylardan izole etmeye çalıştığı Romanya'dır. Aralık 1989'da Bükreş'te bir konuşma yaparken kalabalık tarafından yuhalandı ve bağırıldı, ardından eşi Elena ile birlikte şehirden kaçmaya çalıştı. İki gün sonra yakalandılar, soykırımla suçlandılar ve Noel günü kurşuna dizildiler.
  • Yugoslavya'da, komünist lider Josip Broz Tito'nun Mayıs 1980'de ölümünün ardından, komünist sistemde siyasi reform eğilimi, özellikle Sırbistan'da etnik milliyetçiliğe ve etnik gruplar arası düşmanlığa doğru bir eğilimle birlikte ortaya çıktı, Sırp Bilim ve Sanat Akademisi'nin 1986 Memorandumu ile başlayan ve 1980'lerin sonunda Sırpların siyasi nüfuzunu arttırmak için agresif bir şekilde bastıran Sırp komünist lider Slobodan Milošević'in gündemi, kendi gündemine karşı çıkan Sırp olmayan Yugoslav siyasetçileri Sırp düşmanı olmakla suçladı.
  • Kuzey İrlanda'da, İrlanda Cumhuriyet Ordusu mahkumlarının siyasi statülerinin geri verilmesi için açlık grevine başlamaları da dahil olmak üzere iç çatışmalar devam etti.
  • Mikhail Gorbaçov 1985 yılında Sovyetler Birliği'nin lideri oldu ve siyasi muhalefeti ifade etme haklarını artırarak ve seçimleri muhalif adaylara açarak (Komünist Parti'nin yasal hakimiyetini korurken) Sovyetler Birliği hükümetinde önemli reformlar başlattı. Gorbaçov, gerilimi azaltmak ve nihayetinde Soğuk Savaş'ı sona erdirmek için ABD ile müzakereleri sürdürdü.
  • On yılın sonunda, 1989'da Berlin Duvarı'nın yıkılmasını 1990'da Almanya'nın yeniden birleşmesi takip edecekti. 1989 yılı boyunca Doğu Avrupa'daki komünist hükümetlerin çoğu çöktü.
  • Birleşik Krallık, bir Batı ülkesinin ilk kadın lideri olan Başbakan Margaret Thatcher yönetimindeki Muhafazakar Parti tarafından yönetildi. Thatcher'ın başbakanlığı döneminde parti, ABD Başkanı Ronald Reagan'ın benzer reformlarını yansıtan, endüstrilerin özelleştirilmesi ve borsaların kuralsızlaştırılması gibi geniş çaplı ekonomik reformlar gerçekleştirdi. Demir Leydi lakabını kazanmasına neden olan sadık bir komünizm karşıtıydı.
  • Zayıf endüstriyel ilişkiler on yılın başlangıcına damgasını vurdu; Birleşik Krallık madencilerinin grevi (1984-85) Birleşik Krallık kömür endüstrisini etkileyen büyük bir endüstriyel eylemdi. Ulusal Maden İşçileri Sendikası (NUM) tarafından gerçekleştirilen greve Arthur Scargill liderlik etmiş, ancak bazı NUM üyeleri grevin anayasaya aykırı olduğunu düşünerek greve katılmamıştır. BBC grevden "Britanya tarihinin en sert endüstriyel anlaşmazlığı" olarak bahsetmiştir. En yoğun döneminde 142,000 maden işçisinin katıldığı grev, 1926 Genel Grevinden bu yana en büyük grev olmuştur.
  • Kasım 1982'de, 1964'ten beri Sovyetler Birliği'ni yöneten Leonid Brejnev öldü. Onu, kısa görev süreleri boyunca sağlık durumları kötü olan eski KGB şefi Yuri Andropov ve Konstantin Çernenko takip etti.
  • 1980'de Polonya'daki bağımsızlık hareketleri liberalizasyon ve demokrasiyi ülkeye davet etti. Komünist rejimin girişimleri hükûmet ile hareketi karşı karşıya getirmeye yönelikti. Fakat hareket Lech Walesa tarafından yönlendirildi ve millî federe devletin oluşmasına öncülük etti. Bu süreç diğer komünist rejimi benimsemiş ülkelerde de bağımsızlık yönünde kıpırdanmalara neden oldu.
13 Mayıs 1981, saat 17:22'de Mehmet Ali Ağca tarafından vurulan II. John Paul
  • 1981'de Papa II. John Paul, Saint Peter Meydanı'nda suikast girişimi ile karşılaştı.
  • İsveç başbakanı Olof Palme 1986'da bir suikast sonucu öldürüldü.
  • Mihail Gorbaçov 1985'te Sovyetler Birliği'nin lideri oldu. İlk olarak baskın komünist rejime rağmen yapılan demokratik seçimleri müteakip, politik muhalefetin ifade özgürlüğünü arttırarak hükûmetteki ana reformları başlattı. Gorbachev Soğuk Savaş'ın sonunu hazırladı, tansiyonu düşürmek için ABD ile görüşmelerin arttırılması konusunda ısrarcı oldu.
  • Roma ve Viyana havaalanları 27 Aralık 1985'te İsrail El Al Havayolları'na karşı yapılan saldırılara sahne oldu. Saldırılar Libya hükûmeti destekli Abu Nidal militanları tarafından yapıldı.
  • Avrupa Birliği, 1981'de Yunanistan ve 1986'da İspanya ve Portekiz ile bütünleşme kararı aldı.
Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov

Asya

  • Park Chung-hee'nin öldürülmesinin ardından Güney Kore Devlet Başkanı Chun Doo Hwan 1979 sonunda iktidara geldi ve 1987'de başkanlık süresi dolana kadar bir diktatör olarak hüküm sürdü. Mayıs 1980'de polis ve askerlerin silahlı protestocularla çatıştığı Gwangju Ayaklanması'ndan sorumluydu. Kuzey Kore ile ilişkiler 1980'ler boyunca çok az gelişme gösterdi. Chun 1983 yılında Burma'dayken, Kuzey Kore ajanları tarafından yerleştirildiği anlaşılan bir bomba bir dizi Güney Koreli hükümet yetkilisini öldürdü. Görevden ayrıldıktan sonra yerine ülkenin ilk demokratik yöneticisi olan Roh Tae Woo geçti ve 1988'de Olimpiyatlara ev sahipliği yaparak uluslararası prestijini büyük ölçüde arttırdı. Roh, Çin ve Sovyetler Birliği ile ilişkileri normalleştirme politikası izledi ancak Kuzey Kore ile yeniden birleşme ve ABD askerlerinin geri çekilmesini talep eden militan solcu öğrenci gruplarıyla yüzleşmek zorunda kaldı.
  • Filipinler'de, neredeyse 20 yıllık diktatörlüğün ardından, Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos başkanlığı bıraktı ve yerine 22-25 Şubat 1986 tarihleri arasında "Halk Gücü Devrimi" ile Corazon Aquino geçti. Filipinler Silahlı Kuvvetleri'nin EDSA'daki (Metro Manila'daki ana cadde) kalabalığı dağıtma emri vermesine rağmen bu devrim bazılarınca barışçıl bir devrim olarak değerlendirilmiştir.
  • İkinci Dünya Savaşı ve Kore Savaşı'nın sona ermesinden bu yana otoriter rejim altında 42 ve 27 yıl geçiren Güney Kore ve Tayvan'da demokratikleşme (Tayvan'da sıkıyönetimin kaldırılması ve Güney Kore'de ilk doğrudan başkanlık seçimleri dahil).
  • Güney Kore ve Tayvan'daki demokratik reformların ardından ilk kez 1988 Yaz Olimpiyatları.

Felaketler

Doğal afetler

1980 St. Helens Dağı patlaması
  • Helens Dağı 18 Mayıs 1980'de Washington, ABD'de patladı ve 57 kişi öldü.
  • 17 Ekim 1989'da Loma Prieta depremi 1989 Dünya Serisi'nin 3. Maçı sırasında San Francisco Körfez Bölgesi'ni vurdu ve dünya çapında dikkat çekti. Altmış beş kişi ölmüş, binlerce kişi yaralanmış, otoyollarda ve binalarda büyük yapısal hasarlar meydana gelmiş ve San Francisco, Kaliforniya'da gaz hatlarında yangınlar çıkmıştır. Hasarın maliyeti toplam 13 milyar doları (1989 USD) buldu.
  • 1988-89 Kuzey Amerika kuraklığı ABD'yi yerle bir etti ve ülkenin pek çok bölgesi bundan etkilendi. Bu, Amerika Birleşik Devletleri'ni uzun yıllardır vuran en kötü kuraklıktı. Kuraklık 60 milyar dolar zarara yol açmıştır (2008 yılı için 80 milyar dolar ile 120 milyar dolar arasında). Eş zamanlı sıcak hava dalgaları Amerika Birleşik Devletleri'nde 5.800 ila 17.000 kişinin ölümüne neden olmuştur.
  • Allen Kasırgası (1980), Alicia Kasırgası (1983), Gilbert Kasırgası (1988), Joan Kasırgası (1988) ve Hugo Kasırgası (1989) 1980'li yılların bazı önemli yıkıcı Atlantik kasırgalarıdır.
  • 1980'lerin diğer doğal felaketleri arasında dünyanın büyük bölümüne yıkıcı hava koşulları getiren 1982-1983 El Niño; moment büyüklüğü ölçeğinde 8.0 olarak kaydedilen ve Mexico City ile orta Meksika'daki diğer bölgeleri harap eden 1985 Mexico City depremi; Kolombiya'daki 1985 Nevado del Ruiz lahar; Kamerun'daki 1986 Nyos Gölü limnik patlaması ve SSCB'nin Kafkasya bölgesini sarsan 1988 Ermenistan depremi sayılabilir.

Doğal olmayan felaketler

Uzay mekiği Challenger 28 Ocak 1986'da parçalandı
  • 25 Nisan 1980'de Dan-Air'in 1008 sefer sayılı uçağı Kanarya Adaları'ndaki Tenerife'ye yaklaşırken düştü. Uçaktaki 146 kişinin tamamı hayatını kaybetti.
  • 19 Ağustos 1980'de Saudia'nın 163 sefer sayılı uçağı Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'dan kalkışından dakikalar sonra alev aldı. Uçak hızla havaalanına geri döndü, ancak uçağın tahliyesi gecikti ve uçaktaki 301 kişinin tamamı öldü.
  • 9 Temmuz 1982'de Pan Am'ın 759 sefer sayılı uçağı bir rüzgar patlaması sonucu düşmüş ve 153 kişi hayatını kaybetmiştir.
  • 1984'te Hindistan'ın Bhopal kentindeki Union Carbide fabrikasında meydana gelen zehirli MIC gazı sızıntısı sonucu Bhopal felaketi meydana gelmiş, hemen 3.000 kişi ölmüş ve sonuçta 15.000-20.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
  • 1 Eylül 1983'te Sovyetler Birliği savaş uçakları 269 kişiyi taşıyan 007 sefer sayılı Korean Air Lines uçağını düşürdü ve hiçbiri kurtulamadı.
  • 2 Ağustos 1985'te Delta Air Lines'ın 191 sefer sayılı uçağı Teksas'taki Dallas/Fort Worth Uluslararası Havaalanına yaklaşırken düştü. 137 kişi ölürken 27 kişi sağ kurtuldu.
  • 21 Haziran 1985, Kanada Montreal'den kalkan 182 sefer sayılı Air India uçağı İrlanda suları üzerinde bagaj bölümüne yerleştirilen bir bomba ile havaya uçuruldu. Bu, 2001 yılındaki 11 Eylül saldırılarına kadar gerçekleşen en büyük terör eylemiydi.
  • 524 kişi taşıyan 123 sefer sayılı Japan Airlines uçağı 12 Ağustos 1985'te Tokyo'dan Osaka'ya uçarken düştü ve uçaktaki 520 kişi öldü, dört kişi kurtuldu. Bu kaza tek uçakla gerçekleşen en kötü kaza olarak tarihe geçmiştir.
  • 12 Aralık 1985'te Arrow Air Flight 1285, Gander, Newfoundland'dan havalandıktan saniyeler sonra düştü. Uçakta bulunan ve çoğu denizaşırı görevlerinden evlerine dönen ABD askerlerinden oluşan 256 kişinin tamamı hayatını kaybetti.
  • 28 Ocak 1986'da NASA Uzay Mekiği Challenger fırlatıldıktan 73 saniye sonra parçalanarak içindeki tüm mürettebatın ölümüne neden oldu. Bu, bir NASA uzay mekiğinin imhasını içeren ilk felaketti. Kazanın nedeni hatalı bir O-ring idi.
  • 26 Nisan 1986'da Sovyetler Birliği'ne bağlı Ukrayna SSC'de büyük ölçekli bir nükleer erime olan Çernobil felaketi, Avrupa'ya büyük miktarda radyoaktif madde yayarak 47 kişinin ölümüne, sayısız kişinin gelecekte radyasyona bağlı kansere mahkum olmasına ve 300.000 kişinin yerinden olmasına neden oldu.
  • 14 Haziran 1986'da West Edmonton Alışveriş Merkezi içindeki Fantasyland's Mindbender raydan çıkarak 3 kişinin ölümüne, bir kişinin yaralanmasına ve beton bir direğe çarpmasına neden oldu.
  • 31 Ağustos 1986'da Aeroméxico'nun 498 sefer sayılı uçağı Cerritos, Kaliforniya üzerinde özel bir Piper Cherokee ile çarpıştıktan sonra düştü ve her iki uçaktaki herkes ve yerdeki birkaç kişi öldü. Aynı gün, Sovyet yolcu gemisi Admiral Nakhimov, Karadeniz'de Pyotr Vasev adlı dökme yük gemisiyle çarpıştıktan sonra battı ve 423 kişi öldü.
  • 27 Eylül 1986'da Cliff Burton, grubu Metallica ile turnedeyken bir otobüs kazasında öldü.
  • 9 Mayıs 1987'de LOT'un 5055 sefer sayılı uçağında meydana gelen kontrol altına alınamayan bir motor arızası uçakta yangın çıkmasına neden olmuş ve ardından uçak düşerek 183 yolcu ve mürettebatın tamamının ölümüne yol açmıştır.
  • 16 Ağustos 1987'de Northwest Havayolları'nın 255 sefer sayılı uçağı Michigan'daki Detroit Wayne Havaalanı'ndan kalkışından hemen sonra düşmüş ve 156 kişi hayatını kaybetmiştir.
  • 28 Kasım 1987'de Güney Afrika Havayolları'nın 295 sefer sayılı uçağında çıkan yangın uçağın Hint Okyanusu'na düşmesine neden oldu. Uçaktaki 159 kişinin tamamı öldü.
  • 7 Aralık 1987'de, öfkeli eski bir USAir çalışanının PSA'nın 1771 sefer sayılı uçağına saldırması sonucu 43 kişi öldü.
  • 20 Aralık 1987'de Filipin yolcu feribotu MV Doña Paz, MT Vector adlı petrol tankeriyle çarpıştıktan sonra yanarak battı. Tahmini ölü sayısının 4,000'in üzerinde olduğu bu olay, dünyanın en ölümcül barış zamanı deniz felaketi olarak kayıtlara geçmiştir.
  • 3 Temmuz 1988'de Iran Air'e ait 655 sefer sayılı uçak Hürmüz Boğazı üzerinde ABD füze kruvazörü USS Vincennes tarafından vurularak düşürüldü ve uçaktaki 290 kişinin tamamı hayatını kaybetti. Bu olay tüm zamanların en tartışmalı havacılık olaylarından biridir ve gerçek nedeni Amerikalılar ve İranlılar arasında tartışmalıdır.
  • 21 Aralık 1988 tarihinde, Frankfurt'tan Detroit'e (Londra ve New York üzerinden) gitmekte olan 747 sefer sayılı Amerikan yolcu uçağı Pan Am Flight 103, İskoçya'nın Lockerbie kenti üzerinde uçarken bir bomba ile imha edildi ve uçaktaki 259 yolcu ve mürettebat ile yerdeki 11 kişi hayatını kaybetti. Bu, Britanya topraklarında meydana gelen en büyük terör saldırısıydı.
  • 24 Mart 1989'da Exxon Valdez adlı petrol tankeri Alaska'nın Prince William Sound bölgesindeki Bligh Reef'te karaya oturdu ve tahmini olarak 260.000 ila 750.000 varil ham petrol döktü. Tarihteki en büyük petrol sızıntıları arasında yer almasa da, uzak ve hassas konumu onu gelmiş geçmiş en yıkıcı ekolojik felaketlerden biri haline getirmiştir. Sızıntının etkileri günümüzde de hissedilmeye devam etmektedir.
  • 15 Nisan 1989'da Hillsborough faciası, İngiltere'nin Sheffield kentinde düzenlenen FA Cup Yarı Finali sırasında meydana geldi ve 96 futbol taraftarının ölümüne ve yaklaşık 1.000 kişinin yaralanmasına neden oldu.
  • 19 Temmuz 1989'da, 296 kişiyi taşıyan United Airlines 232 sefer sayılı uçağı, uçuş sırasında motor arızası yaşadı ve Sioux City, Iowa'ya zorunlu iniş yaptı. 185 kişi hayatta kalırken, 111 kişi uçağın iniş sırasında alev alması sonucu hayatını kaybetti.

Suikastlar ve girişimler

Öne çıkan suikastlar, hedefli cinayetler ve suikast girişimleri şunlardır:

  • 12 Nisan 1980'de Liberya Devlet Başkanı William R. Tolbert, Jr. askeri bir darbe sırasında öldürüldü. Tolbert'in ölümü Liberya'daki Amerikan-Liberya yönetiminin sonu oldu.
  • Müzisyen ve Beatles grubunun eski üyesi John Lennon 8 Aralık 1980'de New York'ta bir suikast sonucu öldürüldü.
  • Ronald Reagan 30 Mart 1981'de Washington, D.C.'de, aktris Jodie Foster'ı da takip eden akli dengesi bozuk bir genç olan John Hinckley tarafından vuruldu. Reagan'ın basın sekreteri James Brady ile birlikte bir polis memuru ve bir ABD Gizli Servis ajanı da vuruldu. Son ikisi Reagan'ın kendisiyle birlikte iyileşti, ancak Brady daha sonra beyninde oluşan hasar nedeniyle tekerlekli sandalye kullandı ve silah kontrolünün savunucusu oldu.
  • 13 Mayıs 1981'de Aziz Petrus Meydanı'nda Papa John Paul II'ye bir suikast girişiminde bulunuldu. Suikastçı Mehmet Ali Ağca adında bir Türk'tü ve daha sonra ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı ancak 2000 yılında affedildi. O dönemde, Papa'nın komünizm karşıtı duruşu nedeniyle Ağca'nın Sovyetler Birliği ya da Bulgaristan ajanı olduğuna inanılıyordu. Ağca'nın kendisi yıllar boyunca düzinelerce çelişkili hikaye anlattı ve nedeni hala belirsizliğini koruyor.
  • Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat 6 Ekim 1981'de Kahire'deki askeri geçit töreninde suikasta uğradı.
  • Filipin Muhalefet Senatörü Benigno Aquino Jr. 21 Ağustos 1983'te Manila'da suikasta uğradı.
  • Amerikalı şarkıcı-söz yazarı ve müzisyen Marvin Gaye, 1 Nisan 1984'te Los Angeles'taki evinde babası tarafından vurularak öldürüldü.
  • Hindistan Başbakanı Indira Gandhi, 31 Ekim 1984'te, Hint Ordusunun on yılın başlarında Amritsar'daki Sih Militanların kalesini yok etmek için Altın Tapınağa saldırmasına tepki olarak kendi korumaları tarafından suikasta uğradı.
  • 1984 yılında İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher ve Muhafazakar Hükümete IRA tarafından bir suikast girişiminde bulunuldu.
  • İsveç Başbakanı Olof Palme Şubat 1986'da suikasta uğramıştır. Suikastçının kimliği hiçbir zaman tespit edilememiştir.
  • 15 Ekim 1987'de Burkina Faso Devlet Başkanı Thomas Sankara, eski meslektaşı Blaise Compaoré tarafından düzenlenen bir darbe sırasında öldürüldü.

Teknoloji

Tıp ve biyoloji

1980'li yıllar tıp ve biyoloji alanında birçok temel gelişmeye sahne oldu. Akraba olmayan bir çocuğun ilk taşıyıcı anneliği 13 Nisan 1986'da Michigan'da gerçekleşti. Genetiği değiştirilmiş ilk ürün olan tütün (Nicotiana) bitkileri 1988 yılında Çin'de yetiştirildi.

Gen terapisi teknikleri 1980'li yılların sonunda yerleşerek gen etiketleme ve gen terapisinin mümkün hale gelmesini sağladı ve her ikisi de sırasıyla Mayıs 1989 ve Eylül 1990'da insanlarda ilk kez gerçekleştirildi.

Elektronik ve bilgisayarlar

Arcade ve video oyunları 1970'lerin sonlarından beri popülerliğini artırıyordu ve 1982'de büyük bir endüstri haline gelmişti. Ancak düşük kaliteli oyunların bolluğu ve ev bilgisayarlarının yükselişi de dahil olmak üzere çeşitli faktörler 1983'ün sonlarında büyük bir çöküşe neden oldu. Önümüzdeki üç yıl boyunca video oyun pazarı ABD'de neredeyse yok oldu. Ancak on yılın ikinci yarısında, Famicom konsolu ve maskotu Mario 1983'ten beri Japonya'da önemli bir başarı elde eden Nintendo tarafından yeniden canlandırılacaktı. Nintendo Entertainment System olarak yeniden adlandırılan bu konsol, 1989 yılına kadar Amerikan video oyun pazarının %90'ına sahip olmuştur. 1980'ler video oyunlarının büyük bir popülerlik kazandığı on yıl olarak kabul edilir. Pac-Man 1980 yılında atari salonlarında yerini aldı ve tüm zamanların en popüler video oyunlarından biri haline geldi. Yine 1980'de Game & Watch yaratıldı; en iyi bilinen oyun sistemlerinden biri değildi, ancak mini oyunları kolaylaştırdı ve NES ile eşzamanlıydı. 1981'de piyasaya sürülen Donkey Kong, Nintendo için bir atari salonu hiti ve pazar atılımıydı. Super Mario Bros., Super Mario Bros. 2, Super Mario Bros. 3, The Legend of Zelda ve Mega Man serisi konsol için büyük hitler haline gelecekti.

Kişisel bilgisayar 1980'lerde patlayıcı bir büyüme yaşadı ve bir hobi oyuncağından tam teşekküllü bir tüketici ürününe dönüştü. 1981'de piyasaya sürülen IBM PC, profesyonel kullanıcılar için baskın bilgisayar haline geldi. Commodore, hem 8-bit hem de 16-bit nesillerinin en popüler ev bilgisayarlarını yarattı. MSX standardı Japonya'da ve Asya'nın çoğu bölgesinde baskın bilgisayar platformu oldu. Apple, 1984 yılında ilk Macintosh bilgisayarını tanıtarak Apple II ve Lisa modellerinin yerini aldı. Bu bilgisayar, on yılın ortalarından sonra bilgisayarlarda genel özellikler haline gelmeye başlayan grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) ve fare kullanan ticari olarak başarılı ilk kişisel bilgisayardı. Elektronik ve bilgisayarlar aynı zamanda reklam endüstrisinde de ön plandaydı ve Apple'ın "1984" gibi birçok reklam filmi beğeni topladı ve popüler kültürle alakalı hale geldi.

1970'lerin sonlarında icat edilen walkman ve boombox'lar, 1980'lerin başında çeşitli ülkelerde piyasaya sürüldüklerinde çok popüler oldular ve müzik endüstrisi ile gençlik kültürü üzerinde derin bir etki yarattılar. VHS'nin rakip Betamax standardı karşısında üstünlük kazanmasıyla tüketici VCR'leri ve video kiralama mağazaları yaygınlaştı. Buna ek olarak, 1980'lerin başında çeşitli şirketler halka kompakt, mütevazı fiyatlı synthesizer'lar satmaya başladı. Bu, Müzik Enstrümanı Dijital Arayüzünün (MIDI) geliştirilmesiyle birlikte, müzikal kompozisyonda kullanılmak üzere sentezleyicileri ve davul makineleri gibi diğer elektronik enstrümanları entegre etmeyi ve senkronize etmeyi kolaylaştırdı.

Hem analog hem de dijital çeşitlilikteki yüksek çözünürlüklü televizyon (HDTV) ilk olarak 1980'lerde geliştirildi, ancak kullanımları 2000'lerin ortalarına kadar yaygınlaşmadı.

1981 yılında Hayes Microcomputer Products, Smartmodem'i satmaya başladı. Smartmodem bugün var olan modern modemlerin yolunu açtı, çünkü daha önce iki aşamalı bir işlem gerektiren süreci yalnızca tek aşamalı bir sürece dönüştüren ilk modemdi. Smartmodem, İnternet ve World Wide Web'in 1990'ların ortalarında popüler hale gelmesinden önce uzak bilgisayarlara bağlanmanın ve çeşitli sosyal ve eğlence aktiviteleri gerçekleştirmenin ana yolu olan BBS sistemlerinin 80'lerde ve 90'ların başında popülerliğinin artmasına katkıda bulunmuştur.

Bilgi teknolojisi

  • On yıl boyunca Microsoft MS-DOS (1981), Windows 1.0 (1985) ve Windows 2.0 (1987) işletim sistemlerini piyasaya sürdü.
  • CD - en temel CD ("Digital Audio Compact Disc"), dijital ses dağıtımı ve dinlenmesi için Ekim 1982'de piyasaya sürüldü ve o sırada 74 dakikaya kadar müzik içeriyordu.
  • TCP/IP: ARPANET, yeni protokollerin devreye girdiği 1 Ocak 1983 tarihinde ana protokolünü NCP'den TCP/IP'ye resmen değiştirdi. TCP/IP protokolü o tarihten itibaren baskın iletişim protokolü haline gelecek ve İnternet'in üzerine kurulacağı temel olarak kullanılacaktır.
  • GNU Projesi (1983). Özgür Yazılım Vakfı (1985).
  • FidoNet - 1984 yılında, BBS kullanıcılarının birbirlerine dosya göndermenin yanı sıra FidoNet ağına bağlı tüm BBS sistemleri arasında özel mesajlar (e-postalar) ve genel mesajlar (forumda) göndermelerini sağlayan FidoNet başlatıldı. İnternetin 1990'ların ortalarında dünya çapında popülerliğinin ve kullanılabilirliğinin artması, FidoNet'in önemsizleşmesine katkıda bulundu.
  • World Wide Web - 1989 yılında İngiliz bilgisayar bilimcisi Tim Berners-Lee, işvereni CERN'e araştırmacılar arasında bilgi paylaşımını ve güncellemesini kolaylaştırmak için hiper metin kavramına dayanan bir proje önerdi. Kasım 1989'un ortalarında bir Hiper Metin Aktarım Protokolü (HTTP) istemcisi ile sunucusu arasında internet üzerinden ilk başarılı iletişimi geliştirdi. Sonraki yıllarda Berners-Lee, daha sonra World Wide Web'in temelini oluşturacak olan sistemi geliştirdi.

Uzay araştırmaları

Columbia Uzay Mekiği motor ateşlemesinden saniyeler sonra, 1981

Amerikan gezegenler arası sondaları 1980'lerde de devam etti, Voyager ikilisi en bilinenleriydi. Jüpiter'e 1979'da bir uçuş gerçekleştirdikten sonra 1980-1981'de Satürn'ün yakınına gittiler. Voyager 2 1986'da Uranüs'e (Challenger faciasından sadece birkaç gün önce) ve sondalar güneş sisteminden çıkmadan önce 1989'da Neptün'e ulaştı.

1980'lerde Mars'a hiçbir Amerikan sondası fırlatılmadı ve 1975'te fırlatılan Viking sondaları 1982'de faaliyetlerini tamamladı. Sovyetler 1988'de iki Mars sondası fırlattı, ancak bunlar başarısız oldu.

Halley Kuyrukluyıldızı'nın 1986'daki varışı, Halley Armada adı verilen bir dizi Sovyet, Japon ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) sondası tarafından karşılandı.

Altı yıllık bir aradan sonra, astronotlu Amerikan uzay uçuşları Nisan 1981'de uzay mekiği Columbia'nın fırlatılmasıyla yeniden başladı. Mekik programı bundan sonra sorunsuz bir şekilde ilerledi ve 1983-1985 yılları arasında üç yörünge aracı daha hizmete girdi. Ancak tüm bunlar 28 Ocak 1986'da Challenger'ın (STS-51-L) trajik kaybıyla sona erdi ve aralarında uzaydaki ilk öğretmen olacak olan Christa McAuliffe'nin de bulunduğu yedi astronotu da beraberinde götürdü. Tüm dünyanın gözü önünde, sağ katı roket güçlendiricisindeki hatalı bir O-ring, sıcak gazların harici yakıt tankını yakarak patlamasına ve bu süreçte mekiğin yok olmasına neden oldu. NASA'nın giderek daha dikkatsiz hale gelen yönetim uygulamalarını iyileştirmek ve mekiği daha güvenli hale getirmek için yoğun çaba sarf edildi. Eylül 1988'de Discovery'nin fırlatılmasıyla uçuşlar yeniden başladı.

Kozmonotlarla ilgili Sovyet programı on yıl boyunca iyi gitti ve sadece küçük aksaklıklar yaşandı. 1977'de fırlatılan Salyut 6 uzay istasyonunun yerini 1982'de Salyut 7 aldı. Ardından 1986'da on yıldan fazla bir süre faaliyet gösteren Mir geldi ve 1971'de başlayan Sovyet uzay istasyonları serisinin sonuncusu olmaya adaydı. Sovyetler Birliği'nin son "süper projelerinden" biri Buran uzay mekiğiydi; sadece bir kez, 1988'de kullanıldı.

Otomobiller

Amerikan otomobil endüstrisi 1980'li yıllara, kötü kalite kontrolü, artan ithalat rekabeti ve ciddi bir ekonomik gerileme ile karşı karşıya kalarak tamamen korkunç bir durumda başladı. Chrysler ve American Motors (AMC) iflasın eşiğindeydi ve Ford'un durumu biraz daha iyiydi. Sadece GM her zamanki gibi iş yapmaya devam etti. Ancak otomobil üreticileri 1983'te ekonomiyle birlikte toparlandı ve 1985'te Amerika Birleşik Devletleri'nde otomobil satışları yeni bir rekora ulaştı. Ancak, Japonlar artık büyük bir varlık gösteriyordu ve gümrük vergilerini aşmak için ABD'de otomobil üretmeye başlayacaklardı. 1986 yılında Hyundai, Amerikan pazarına giren ilk Koreli otomobil üreticisi oldu. Aynı yıl, Yugoslavya yapımı Yugo ABD'ye getirildi, ancak araba o kadar küçük ve ucuzdu ki şaka konusu oldu. Yugoslavya'ya yönelik ekonomik yaptırımların Amerikan pazarından çekilmesini zorunlu kıldığı 1991 yılına kadar satıldı.

On yıl ilerledikçe otomobiller küçüldü ve tasarımları daha verimli hale geldi. Ford tasarım ekipleri 1983 yılında hareket halindeyken sürtünmeyi azaltmak için aerodinamik stil kullanmaya başladı. Thunderbird bu tasarım değişikliklerini alan ilk otomobillerden biriydi. 1985 yılında Ford, yerli kitle pazarı otomobilleri arasında devrim niteliğinde bir tasarıma sahip olan Taurus'u piyasaya sürdü.

General Motors 1980'lerin sonunda, kısmen yönetim kurulu başkanı Roger Smith'in yeniden yapılandırma girişimlerinin bir sonucu olarak, kısmen de giderek modası geçen otomobiller nedeniyle önemli kayıplar yaşamaya başladı. Buna örnek olarak Cadillac yerine giderek daha fazla Avrupalı lüks otomobil satın alan müşteriler gösterilebilir. 1985 yılında GM, yüksek kaliteli ithal avcı uçakları üretmek amacıyla Saturn'ü (Edsel'den bu yana ilk yeni Amerikan markası) üretmeye başladı. Üretim 1990 yılına kadar başlamayacaktı.

Chrysler 1981 yılında yeni kompakt, önden çekişli K-arabalarını tanıttı. Lee Iacocca'nın liderliğinde şirket ertesi yıl yeniden kâra geçti ve 1983'te devlet kredilerini ödedi. Bu otomobil platformunu kullanan modeller birbirini izledi. Bunların en önemlisi 1984'teki minivanlardı. Bunlar popüler olduklarını kanıtladılar ve on yıldan fazla bir süre boyunca minibüs pazarına hakim olacaklardı. 1987 yılında Chrysler İtalyan Lamborghini ve Maserati markalarını satın aldı. Aynı yıl Chrysler, AMC'yi Renault'dan satın alarak son önemli bağımsız ABD otomobil üreticisini dinlendirdi, ancak son derece karlı Jeep serisini satın aldı ve Eagle markasını 1990'ların sonuna kadar devam ettirdi.

DMC DeLorean, gösterişli eski bir GM yöneticisi olan John DeLorean'ın fikriydi. Martı kanatlı spor otomobilin üretimine 1981 yılında Kuzey İrlanda'da başlandı. John DeLorean Ekim 1982'de zor durumdaki şirketini kurtarmak için kokain satmaya çalıştığı bir operasyonda tutuklandı. John DeLorean 1984 yılında tüm suçlamalardan beraat etti ancak 1983 yılında kapanan DeLorean Motor Company için artık çok geçti. DeLorean daha sonra Geleceğe Dönüş film üçlemesindeki zaman makinesi olarak yeniden ün kazandı.

1979'da CAFE yakıt kilometre standartlarının uygulanması büyük bloklu motorların sonunu getirdi, ancak performans otomobilleri ve üstü açık arabalar 1980'lerde yeniden ortaya çıktı. Turboşarjlar küçük otomobillerin performansını artırmak için yaygın olarak kullanıldı ve yakıt enjeksiyonu teknolojisi 1980'lerin sonunda yaygın olarak kullanılan karbüratör uygulamasının yerini almaya başladı. Önden çekiş de baskın hale geldi.

Seksenli yıllar, on yılın sonunda Kuzey Amerika'daki Avrupalı markaların düşüşüne işaret ediyordu. Renault, Citroen ve Peugeot on yılın sonunda ithalatı durdurdu. Alfa Romeo 1993 yılına kadar devam etti. Fiat da seksenli yıllarda Kuzey Amerika'ya ithalatı durdurdu.

Ekonomi

  • 1980'lerin başında gelişmiş dünyanın büyük bölümünü etkileyen ciddi bir küresel ekonomik durgunluk yaşanmıştır.
  • Enflasyon ABD'de Nisan 1980'de %14.76 ile zirve yapmış ve Aralık 1986'da %1.10'a kadar düşmüş, ancak on yılın sonunda %4.65'e yükselmiştir.
  • Finlandiya ekonomisi neredeyse dünyadaki en hızlı büyüme oranına ulaşmış ve bu durum 1990'larda Finlandiya ekonomisinin durgunluğa girmesiyle sonuçlanmıştır. Finlandiya'da 1980'li yıllar "Nousukausi" ya da "ekonomik yükseliş" olarak adlandırılmıştır.
  • Gelişmekte olan ülkelerde uluslararası borç krizi, bu ülkelerin Uluslararası Para Fonu'ndan gelen yardımlara bağımlılığı.
  • İngiltere ve ABD hükümetlerinin öncülüğünde gelişmiş dünyada laissez faire/neoliberal ekonominin yeniden canlanması; devlet müdahalesinin azaltılması, vergilerin düşürülmesi ve hisse senedi piyasalarının serbestleştirilmesi 1980'lerin ortasından sonuna kadar ekonomik canlanmayla ilişkilendirildi. Tüketiciler zevklerinde daha sofistike hale geldi (1960'larda başlayan bir eğilim) ve Avrupa arabaları ve tasarımcı kıyafetleri gibi şeyler ABD'de moda oldu.
  • Brezilya ve Meksika, 1982 yılında Başkan João Figueiredo ve Miguel de la Madrid döneminde Latin Amerika'da başlayan bir borç krizinden muzdariptir. Ekonomik sorunlar, 1984'teki Diretas Já hareketinden sonra Brezilya ve Meksika hükümetinin çoğu yetkilisinin kovulması ve istifa etmesi ve 1985'te bağımsızlığın 175. yıldönümü bayramından hemen sonra Mexico City depreminde acil yardımın başarısız olmasıyla 1979-1985 yılları arasında daha da kötüleşti. Tancredo Neves (üç ay sonra yerine José Sarney geçti) ve Carlos Salinas de Gortari 1985'te 21 yıllık askeri diktatörlüğün sonunu getiren doğrudan başkanlık seçimini kazandı. 1988'de ise seçmen sahtekarlığı, rüşvet, yolsuzluk ve diğer yetki suistimalleri suçlamaları arasında tartışmalı bir başkanlık seçimi yapıldı.
  • Kuzey Amerika'nın iki müreffeh komşu ülkesi arasında güçlü bir ekonomik bağ kurmak amacıyla 1989 yılında Kanada-Birleşik Devletler Serbest Ticaret Anlaşması'nın yürürlüğe girmesi.
  • Sovyetler Birliği'nde, 1970'lerin sonunda başlayan ekonomik durgunluk döneminde 1981 yılında On Birinci Beş Yıllık Plan başlatıldı. Hedeflerin çoğuna ulaşılamadığı için Plan neredeyse başarısız oldu. Mikhail Gorbaçov'un Komünist Parti Genel Sekreteri olmasıyla birlikte, on ikinci Beş Yıllık Plan, üretim ve dağıtım sistemlerini merkezden uzaklaştırmaya yönelik reformlar yoluyla Sovyet ekonomisini hızlandırmaya ve yeniden yapılandırmaya çalıştı.
  • Deng Xiaoping'in liderliğinde Çin, 1980'lerde kapsamlı reformlara girişerek ülke ekonomisini Batı'ya açtı ve kapitalist işletmelerin piyasa sosyalist sisteminde faaliyet göstermesine izin verdi. Komünist Parti liderliğinin yozlaşması, 1989'da Tiananmen Meydanı protestolarında öğrenci ve işçilerin muhalefetiyle karşılaştı ve Halk Kurtuluş Ordusu tarafından bastırıldı.
  • Polonya'da 1980 yılında başlayan Dayanışma hareketi, Polonya'da siyasi liberalleşme ve demokrasi talep eden işçileri kapsıyordu. Komünist hükümetin Dayanışma hareketinin yükselişini engelleme girişimleri başarısız oldu ve hareket ile hükümet arasında müzakereler gerçekleşti. Dayanışma, diğer komünist devletlerdeki insanları siyasi reform talep etmeye teşvik etmede etkili olacaktı.
  • Finans dünyası ve borsa 1920'lerden bu yana olmadığı kadar göz kamaştırıcıydı ve Donald Trump ve Michael Milken gibi figürler on yılın sembolleri olarak görülüyordu. Japonya'nın ekonomik gücüne karşı duyulan yaygın korku 80'li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'ni de etkisi altına alacaktı.
  • "Kara Pazartesi" olarak adlandırılan 19 Ekim 1987 tarihli borsa çöküşü, Dow Jones Endüstriyel Ortalamasının değerini %22'den fazla düşürmüş ve dünya piyasalarında yaygın ikincil düşüşlere neden olmuştur.
  • 1980'lerde, dünya tarihinde ilk kez, transpasifik ticaret (Çin gibi Doğu Asya ve Meksika başta olmak üzere Latin Amerika ile) transatlantik ticarete (Batı Avrupa veya komşu Kanada ile) eşit hale geldi ve Amerikan ekonomik gücünü sağlamlaştırdı.
  • Tasarruf ve Kredi Skandalı.
  • Mali piyasaların aniden serbestleştirilmesine atfen kullanılan Big Bang (Büyük Patlama) ifadesi, 1986 yılında Margaret Thatcher tarafından gerçekleştirilen, sabit komisyon ücretlerinin ve Londra Menkul Kıymetler Borsası'nda borsa simsarları ile borsa komisyoncuları arasındaki ayrımın kaldırılması ve açık kasadan elektronik, ekran tabanlı ticarete geçiş de dahil olmak üzere alınan önlemleri tanımlamak için kullanılmıştır.
  • Varşova Paktı'nın çökmesiyle Avrupa ve Asya’da meydana gelen komünizm karşıtı ayaklanmalar, Soğuk Savaş’ın sonunu getirdi.
  • Gelişmekte olan ülkelerdeki borç krizi, bu ülkelerin parasal yardım için Uluslararası Para Fon’una (IMF) bel bağlamasına yol açtı.
  • Gelişen dünyada yeni liberal ekonomik akımlar yaygınlaştı.

Popüler kültür

On yılın popüler kültüründe (özellikle Anglosfer'de) öne çıkan en önemli olaylar ve eğilimler şunlardır:

Müzik

On yılın en çok satan müzik sanatçısı olan Michael Jackson, 1980'lerin dünya çapında en popüler ve kültürel açıdan en önemli erkek pop ve R&B sanatçılarından biri olarak kabul edildi.
Madonna, 1980'lerin en başarılı kadın pop sanatçılarından biri.

Amerika Birleşik Devletleri'nde MTV yayına başladı ve müzik videoları plak endüstrisi üzerinde daha büyük bir etkiye sahip olmaya başladı. Michael Jackson, Whitney Houston, Duran Duran, Prince, Cyndi Lauper ve Madonna gibi pop sanatçıları bu formatta ustalaştı ve bu yeni ürünün kârlı bir işe dönüşmesine yardımcı oldu. Yeni dalga ve synthpop birçok İngiliz ve Amerikalı sanatçı tarafından geliştirildi ve on yıl boyunca, özellikle 1980'lerin başında ve ortasında popüler fenomenler haline geldi. Müzik parçalara ayrıldı ve house, goth ve rap metal gibi alt türler halinde birleşti.

Çok sayıda yeni teknolojinin ortaya çıkması 1980'lerin müziği üzerinde önemli bir etki yarattı ve sentezleyici sesleri, davul makineleri ve davul yankısını içeren farklı bir üretim estetiğine yol açtı.

Michael Jackson 1980'lerin ikonlarından biriydi ve deri ceketi, beyaz eldiveni ve Moonwalk dansı sıklıkla taklit edildi. Jackson'ın 1982 tarihli Thriller albümü, çeşitli kaynaklarca dünya çapında 65 ila 110 milyon kopya arasında olduğu tahmin edilen satışlarıyla tüm zamanların en çok satan albümü oldu ve halen de öyle. 1987 tarihli Bad albümü 45 milyondan fazla sattı ve Billboard Hot 100 listesinde beş teklisi bir numara olan ilk albüm oldu. Jackson on yıl boyunca en çok bir numara olan single'a sahip oldu (9) ve en çok haftayı bir numarada geçirdi (27 hafta). 1987 Bad World Tour dünya çapında 125 milyon doların üzerinde hasılat elde ederek on yıl boyunca solo bir sanatçı tarafından gerçekleştirilen en yüksek hasılatlı dünya turnesi oldu. Jackson 1980'lerde çok sayıda ödül ve unvan kazandı; bunların en önemlileri 1984'te sekiz Grammy Ödülü ve sekiz Amerikan Müzik Ödülü kazanması ve ABD Başkanı George H.W. Bush tarafından "On Yılın Sanatçısı" olarak onurlandırılmasıydı. Jackson bu dönemde tartışmasız en büyük yıldızdı ve sonunda dünya çapında bir milyardan fazla albüm satacaktı.

Prince 1980'lerin popüler yıldızı ve on yılın en başarılı liste başı sanatçısıydı. Çığır açan albümü 1999, 1982'de yayınlandı, üç ilk on hit üretti ve albümün kendisi Billboard 200'de dokuz numaraya kadar yükseldi. Altıncı stüdyo albümü Purple Rain uluslararası bir başarıya imza atarak Prince'i süperstarlığa yükseltti ve dünya çapında 25 milyondan fazla kopya sattı. Albüm ABD'de bir numara olan "When Doves Cry" ve "Let's Go Crazy" single'larını üretti ve 1996 itibariyle ABD'de 13 milyon kopya sattı. Prince on yılın geri kalanında her yıl bir albüm yayınladı ve Lovesexy hariç hepsi ilk on içinde yer aldı. 1990'larda Warner Brothers ile yaşadığı plak anlaşmazlığı nedeniyle adını telaffuz edilemeyen bir sembolle değiştirdi. Dünya çapında 120 milyondan fazla albüm satmaya ve yedi Grammy Ödülü kazanmaya devam etti.

80'ler her şeyden önce uluslararası şirketleşme dönemiydi... [Rock müzik] fikri mülkiyet olarak, bir sermaye biçimi olarak yeniden tasarlandı... 80'ler, önem taşıyıcıları olarak sanatçıların yerini yıldızların aldığı yıllardı... 80'ler rock cinselliğini ve rock cinsiyetçiliğini zirveye taşıdı. 80'ler, on yıldan fazla süren kibar yeniden ayrımcılığın ardından ırkçı kargaşanın yeniden yaşandığı bir dönemdi... Teknoloji 80'lerde her şeyi değiştirdi. Kablolu yayın bize MTV'yi ve görüntünün zaferini getirdi. Sentezleyiciler geriye kalan sesleri etkiledi. Örnekleme, rock and roll'un kendi tarihiyle olan özel ilişkisinde devrim yarattı. Kasetler özel müziği taşınabilir ve halka açık hale getirdi. Kompakt diskler, yoğun hayatların arka planında kaybolurken karlılığı artırdı.

-Robert Christgau Christgau'nun Plak Rehberi'nde: 80'ler (1990)

Madonna ve Whitney Houston on yılın çığır açan kadın sanatçılarıydı. Klavye synthesizer ve davul makinesi 1980'lerde, özellikle de yeni dalga müzikte, müzikteki en popüler enstrümanlar arasındaydı. 1980'lerden sonra elektronik enstrümanlar ana akım popun ana bileşeni olmaya devam etti.

Hard rock, heavy metal ve glam metal, Mötley Crüe, Guns N' Roses, Metallica, Iron Maiden, Bon Jovi, Def Leppard, Poison, Europe, Megadeth, Slayer, Anthrax gibi grupların ve Joe Satriani ve Yngwie Malmsteen gibi virtüöz gitaristlerin gelişiyle zirveye ulaşarak on yılın en baskın müzik türlerinden bazıları haline geldi. Sahne ayrıca AC/DC, Heart, Ozzy Osbourne, Black Sabbath, Aerosmith, Alice Cooper, Blue Öyster Cult, Deep Purple, Queen, Van Halen, KISS, Ronnie James Dio, Rush ve Judas Priest gibi 1970'lerin hard rock sanatçılarının yeni nesil hayranlara ulaşmasına yardımcı oldu.

1980'ler aynı zamanda parodik müzisyen "Weird Al" Yankovic'in öncülük ettiği bir trend olarak şarkı parodilerinin daha yaygın hale gelmesiyle de bilinmektedir. En çok Michael Jackson parodileri "Eat It" ve "Fat "in yanı sıra "Another One Rides The Bus" (Queen'in "Another One Bites The Dust" şarkısının parodisi) gibi diğer parodileriyle tanındı.

1989 yılına gelindiğinde hip hop sahnesi evrim geçirmiş, tanınırlık kazanmış ve müzik endüstrisi üzerinde daha güçlü bir etki göstermeye başlamıştır. Bu dönem aynı zamanda hip hop'ın altın çağının bir parçası olarak kabul edilir. Beastie Boys, Public Enemy, Run-D.M.C., Grandmaster Flash, the Furious Five, Boogie Down Productions, N.W.A, LL Cool J, De La Soul, A Tribe Called Quest, EPMD, Eric B. & Rakim, Ice-T, DJ Jazzy Jeff & The Fresh Prince, 2 Live Crew, Tone Lōc, Biz Markie, the Jungle Brothers, The Sugar Hill Gang ve diğerleri bu türde başarı kazandı.

Country müzik, gençlerin ilgisini çekerek ve rekorlar kırarak yeni bir popülerlik alanına fırladı. Alabama, Hank Williams, Jr, Reba McEntire, George Strait, Ricky Skaggs, Janie Fricke, The Judds ve Randy Travis gibi çığır açan sanatçılar, türün 1990'lardaki popülerlik patlamasının habercisi olarak birden fazla platin ve ödül statüsüne ulaştı. George Jones, Waylon Jennings, Willie Nelson, Conway Twitty, the Oak Ridge Boys, Kenny Rogers, Dolly Parton, Merle Haggard, Don Williams, Crystal Gayle, Ronnie Milsap, Barbara Mandrell ve Statler Brothers gibi geçmiş on yılların country efsaneleri de on yıl boyunca hit olmaya devam etti.

Elektronik dans müziğinin tekno tarzı 1980'lerin ortalarından sonlarına kadar Detroit, Michigan'da ortaya çıktı. Elektronik dans müziğinin bir başka biçimi olan house müzik tarzı 1980'lerin başında Chicago, Illinois'de ortaya çıktı. İlk olarak 1980'lerin ortalarında Afro-Amerikan, Latin ve eşcinsel topluluklara hitap eden diskoteklerde, önce Chicago'da, ardından New York City ve Detroit'te popülerleşti. Sonunda dünya çapında ana akım pop ve dans müziğine karışmadan önce Avrupa'ya ulaştı.

Punk rock müzik camiasında ilerleme kaydetmeye devam etti. Black Flag, Bad Brains, Minor Threat, Suicidal Tendencies, D.O.A., Bad Religion, Minutemen, Social Distortion ve Dead Kennedys gibi bu döneme damgasını vuran gruplarla, orta derecede başarılı olmaya devam eden hardcore gibi birçok alt türü doğurdu ve bu on yılın erken döneminde başlayan Straight Edge hareketi başta olmak üzere birkaç karşı kültür hareketini doğurdu. Kolej rock, 1980'lerin yeraltı sahnesinde belirgin bir D.I.Y yaklaşımı ile ülke çapında bir hareket olarak yakalandı. Pixies, R.E.M., The Replacements, Sonic Youth, XTC, The Smiths, Echo & the Bunnymen, Hüsker Dü, The Stone Roses, The Jesus and Mary Chain gibi gruplar bu türde başarı kazandı. 1980'ler aynı zamanda Soundgarden, Green River, Melvins, Screaming Trees, Malfunkshun, Skin Yard, The U-Men, Blood Circus, Nirvana, Tad, Mudhoney, Mother Love Bone ve Alice in Chains (1987'de kuruldu, ancak ilk albümlerini üç yıl sonrasına kadar yayınlamadı) gibi grupların gelişiyle grunge türünün doğuşuna tanık oldu.

1985'te Amerika Birleşik Devletleri'nde Philadelphia JFK Stadyumu'nda düzenlenen Live Aid konserinin sahne görünümü. Konser, müzisyenlerin ve aktivistlerin büyük bir kıtlık yaşayan Etiyopya halkına yardım göndermek için harekete geçmelerine sponsorluk eden büyük bir küresel uluslararası çabaydı.

1980'lerde birçok önemli müzik sanatçısı doğal olmayan nedenlerle öldü: Rock grubu AC/DC'nin o dönemki solisti Bon Scott 19 Şubat 1980'de akut alkol zehirlenmesinden öldü; rock grubu Led Zeppelin'in İngiliz davulcusu John Bonham da aynı yıl benzer bir şekilde öldü; Beatles üyesi John Lennon 8 Aralık 1980 gecesi New York'taki evinin önünde ölümcül bir şekilde vuruldu; Tim Hardin 29 Aralık 1980'de aşırı dozda eroinden öldü; Reggae müzisyeni Bob Marley 11 Mayıs 1981'de lentiginöz cilt melanomundan öldü; Harry Chapin 16 Temmuz 1981'de bir araba kazası sonucu öldü; Motown şarkıcısı Marvin Gaye 45. doğum gününden bir gün önce, 1 Nisan 1984'te Los Angeles'taki evinde babası tarafından vurularak öldürüldü; Ozzy Osbourne'un gitaristi Randy Rhoads 19 Mart 1982'de bir uçak kazasında öldü; Karen Carpenter 4 Şubat 1983'te anoreksiya hastalığının neden olduğu kalp yetmezliğinden öldü; Metallica basçısı Cliff Burton 27 Eylül 1986'da İsveç'te bir otobüs kazasında öldü; ve son olarak Andy Gibb 1988'de miyokardit sonucu öldü.

1984 yılında İngiliz süper grubu Band Aid, Etiyopya'nın ekonomik durumu hakkında yardım ve farkındalık yaratmak amacıyla kuruldu. 1985'te birçok sanatçının katıldığı Live Aid konseri, halkı büyük bir kıtlık çeken Etiyopya'ya gıda yardımı göndermek için dikkat ve eylemi teşvik etti.

Film

On yılın en yüksek hasılat yapan filmi E.T. the Extra-Terrestrial (1982) oldu
  • En İyi Film dalında Oscar kazananlar: Ordinary People (1980), Chariots of Fire (1981), Gandhi (1982), Terms of Endearment (1983), Amadeus (1984), Out of Africa (1985), Platoon (1986), The Last Emperor (1987), Rain Man (1988), Driving Miss Daisy (1989).
  • On yılın en yüksek hasılat yapan filmleri (en yüksek hasılattan en düşük hasılata doğru sıralanmıştır): E.T. the Extra-Terrestrial, Return of the Jedi, The Empire Strikes Back, Indiana Jones and the Last Crusade, Batman, Rain Man, Raiders of the Lost Ark, Ghostbusters, Back to the Future, Who Framed Roger Rabbit, Top Gun, Indiana Jones and the Temple of Doom, Back to the Future Part II, "Crocodile" Dundee, Fatal Attraction ve Beverly Hills Cop.

1980'ler, 1970'lerin film yapımcısı odaklı Yeni Hollywood döneminden gelen stüdyo odaklı filmlerin geri dönüşüne tanıklık etti. Bu dönem 'yüksek konseptli' filmlerin popülerlik kazandığı, filmlerin kolayca pazarlanabilir ve anlaşılabilir olması gerektiği ve bu nedenle bir veya iki cümleyle özetlenebilecek kısa sinematik olay örgülerine sahip olduğu bir dönemdi. Modern Hollywood blockbuster'ı 1980'lerin en popüler film formatıdır. Yapımcı Don Simpson genellikle modern Hollywood blockbuster'ının yüksek konseptli resmini yaratmasıyla tanınır. 1980'lerin ortalarında aralarında Ridley Scott, Alan Parker, Adrian Lyne ve Tony Scott'ın da bulunduğu bir grup İngiliz yönetmen (sonuncusu bir dizi Don Simpson filmini yönetmiştir), İngiltere'de televizyon reklamlarında geliştirdikleri izleyiciyi memnun etme becerilerini kullanarak yeni bir gişe rekortmeni çağı başlatmıştır.

1980'ler aynı zamanda "gençlik filmlerinin" altın çağına tanıklık etti ve çoğu John Hughes tarafından yönetilen Brat Pack filmlerini de ortaya çıkardı. Class, The Breakfast Club, Fast Times at Ridgemont High, Mannequin, Porky's, Pretty in Pink, Sixteen Candles, St Elmo's Fire, Ferris Bueller's Day Off, Weird Science ve Valley Girl gibi filmler dönemin popüler gençlik komedileriydi ve aralarında Emilio Estevez'in de bulunduğu birçok önemli ünlünün kariyerlerini başlattılar: Emilio Estevez, Anthony Michael Hall, Forest Whitaker, Jennifer Jason Leigh, Andrew McCarthy, Judd Nelson, Molly Ringwald, Sean Penn, Nicolas Cage ve Michael J. Fox. Diğer popüler filmler arasında, Demi Moore, Joe Pesci, Keanu Reeves, Kevin Bacon, Rob Lowe, Patrick Swayze ve River Phoenix gibi yüksek profilli ünlülerin kariyerlerini başlatan About Last Night..., Bill & Ted's Excellent Adventure, Dirty Dancing, Flashdance, Footloose, Raging Bull ve St.

Korku filmleri on yıl boyunca popüler bir tür oldu ve 1980'lerde birçok önemli korku serisi doğdu. En popülerleri arasında Child's Play, A Nightmare on Elm Street, Friday the 13th, Hellraiser ve Poltergeist serileri vardı. Bu filmlerin yanı sıra, B korku filmi kavramı, kült statüsü kazanmaya devam eden çok sayıda korku filminin ortaya çıkmasına neden oldu. Sam Raimi'nin ilk yönetmenlik denemesi olan 1981 yapımı The Evil Dead buna bir örnektir. Beetlejuice ve Gremlins gibi komedi korku filmleri de kült statüsü kazanmıştır.

1980'lerde çeşitli aksiyon filmi serileri de ortaya çıkmıştır. Bunların en popülerleri Indiana Jones, Die Hard, Lethal Weapon ve Rambo serileriydi. On yılın kayda değer diğer aksiyon filmleri arasında The Terminator, Aliens, Escape from New York, Red Dawn, Predator ve RoboCop sayılabilir. Bu filmler Arnold Schwarzenegger, Bruce Willis, Sigourney Weaver, Mel Gibson, Danny Glover ve Charlie Sheen gibi modern ünlülerin kariyerlerini uluslararası tanınırlığa taşıdı. Dünyanın diğer ucunda, Hong Kong aksiyon sineması ve dövüş sanatları filmleri Jackie Chan, Sammo Hung, Tsui Hark ve John Woo gibi yeni bir yaratıcı film yapımcıları dalgası tarafından devrim yaratırken, Amerikan dövüş sanatları film hareketi Chuck Norris, Jean-Claude Van Damme ve Steven Seagal gibi aktörler tarafından yönetiliyordu.

Roger Moore'un For Your Eyes Only, Octopussy ve A View To A Kill'de rolü Timothy Dalton'a devretmeden önce The Living Daylights ve Licence To Kill'de rol aldığı beş James Bond filmi daha gösterime girdi.

Ev medyası sektöründeki önemli bir gelişme, 1984 yılında "dünyanın dört bir yanından en iyi filmleri bir araya getirmeye ve bunları en yüksek teknik kaliteyi sunan baskılar halinde yayınlamaya adanmış" bir Amerikan şirketi olan The Criterion Collection'ın kurulmasıdır. Yayınladıkları filmler sayesinde, artık ev videolarında standart hale gelen, orijinal en-boy oranını koruyan letterboxing, film yorumları ve ekler/özel özellikler gibi özellikleri sunmayı başardılar.

Uzun metrajlı animasyon filmleri, halkın televizyon animasyonunu tercih etmesi nedeniyle 1990'ların ortalarından sonlarına kadar ana akım popülerlik kazanmamış olsa da, on yıl boyunca bazı önemli filmler üretildi. Don Bluth 1979'da Disney'den ayrıldıktan sonra kendi stüdyosunu kurdu ve The Secret of NIMH, An American Tail, The Land Before Time ve All Dogs Go To Heaven filmlerini yönetti. Aynı dönemde Disney stüdyosu iyi günler geçirmiyordu ve Kara Kazan gişede bombalanınca neredeyse iflas ediyordu. Ancak daha sonraki yıllarda Ron Clements ve John Musker'ın yönettiği The Great Mouse Detective'in mütevazı başarısıyla yavaş yavaş toparlandılar ve sonunda The Little Mermaid'in gösterime girmesiyle halkın güvenini yeniden kazandılar. On yılın diğer animasyon filmleri de kayda değer bir statü kazandı: Popüler eserlerden uyarlanan filmler arasında Bon Voyage, Charlie Brown (ve Sakın Geri Dönme!!), Heavy Metal, The Adventures of Mark Twain, The Care Bears Movie, The Transformers: The Movie, The Chipmunk Adventure ve Daffy Duck's Quackbusters; orijinal filmler arasında ise The Last Unicorn, The Plague Dogs, Rock & Rule, Fire and Ice, The Brave Little Toaster ve The BFG sayılabilir.

1980'lerde Japon anime filmlerinde de bir artış yaşandı: Hayao Miyazaki'nin The Castle of Cagliostro ve Nausicaä of the Valley of the Wind filmleri, daha sonra Castle in the Sky, My Neighbor Totoro, Grave of the Fireflies ve Kiki's Delivery Service gibi on yılın birçok başarılı filmini üretecek olan Studio Ghibli'nin kurulmasına öncülük edecek kadar son derece başarılıydı. O on yılın diğer tanınmış anime filmleri arasında Golgo 13: The Professional, Macross: Aşkı Hatırlıyor musun?, Lensman, Vampir Avcısı D, Akira, Küçük Nemo: Adventures in Slumberland ve Urusei Yatsura film serisidir. Ayrıca, 1980 yılında Doraemon film serisinin (aynı adlı anime ve manga serisinden uyarlanan) gösterime girmesiyle birlikte ilk sinema animasyon serisi de başlamış oldu: Nobita'nın Dinozoru ile başladı.

Televizyon

  • Cosby ailesi 1984 yılında yayına başladı ve ABD'de art arda beş TV sezonunda Nielsen Ratings ölçümlerine göre 1 numarada kalmıştır.
  • Bu on yıllık dönem azınlıklar ve eşcinseller için zor başladı. Azınlıkların anlatıldığı müzik kilpleri MTV'de yayınlanmadı ve özellikle San Francisco'da eşcinseller hakkındaki yaygınca gösterilen homofobik programlarda (1980'de yayına başlayan) eşcinsellerden bayağı olarak bahsetmişlerdir. AIDS'in ortaya çıkmasıyla, homoseksüelleri ve homoseksüel arkadaşlıkları yansıtan karakterler çabukca meydana çıkmışlardır (Three's Company, Bosom Buddies). On yıllık dönemin sonuna doğru daha sempatik homoseksüel karakterler Dynasty, Thirtysomething ve Altın Kızlar gibi televizyon programlarında yer almaya başladılar.
  • 80'lerin belli karakterlerine göz attığımızda polisleri göz önüne alan Miami Vice'ın (1984), film değerinde yapımlar olan MTV müzik videolarını örnek olarak verebiliriz.
  • Oprah Winfrey Show, 20. yüzyıl tabularını yıkıp ve bir itiraf kültürü yaratarak ABD ekranlarında yer almıştır. Bir Yale araştırmasına göre, Oprah Winfrey'in başarısıyla türeyen talk showlar homoseksüeller, biseksüeller ve transeksüellerin ekranlarda görünebilirliği için ihtiyaç duyulan büyük etkiyi ve bunun sayesinde de toplum içine daha fazla karışabilmelerini sağlamışlardır.
Kara Şimşek
  • Brandon Tartikoff NBC'de yönetici oldu ve NBC'nin düşük izlenme oranlarını Hill Street Blues, L.A. Law, ALF, Aile Bağları, Cosby ailesi, Cheers, Miami Vice, Altın Kızlar, Kara Şimşek, A Takımı, St. Elsewhere, Night Court, Hunter, Highway to Heaven, Matlock, Remington Steele, A Different World, 227 ve Empty Nest gibi büyük etki uyandıran dizilerle artırmayı başardı. NBC dönemin büyük çoğunluğunda ABD televizyon ağları arasında olmayı başarmıştır.
  • Fox yayına başladı. CNN ilk 24 saat haber yayınlayan kanal oldu. Belli bölgelere ve beğenilere hitap eden yüzlerce kanallı (örneğin 1982'de kurulan The Weather Channel) yeni kablo ağıyla kablolu televizyonun gelişmesiyle televizyon izleyicileri daha geniş bir seçenek menüsüyle karşı karşıya kaldılar.
  • İngiltere'de 1989 yılında iki rakip uydu televizyonu sağlayıcısı kuruldu. İngiliz Uydu Yayımcısı ve Sky Televizyonu izleyicilere beş taneye kadar ekstra kanal seçeneği sunmuşlardır fakat her ikisi de Kuzey Amerika'daki kablolu televizyonun başarısını yakalayamamışlardır. Daha sonra iki şirket birleşme kararı almışlardır.
  • 80'lerde birçok akım ve eğilimi yansıtan Punky Brewster genç izleyicilerin ilgisini çekmeyi başarmıştır.
  • ABD'de o günün en popüler dizisi olan General Hospital'daki Luke Spencer ve Laura Webber'in ilişkileri sayesinde pembe diziler lise ve üniversite öğrencileri arasında yaygınlık kazanmıştır. O dönemde birçoğu akşam 22:00 saatinde yayınlanan yüksek bütçeli yapımlar olan Dynasty, Knot's Landing ve Dallas (dizi) bayağı popüler olmuşlardır.
  • Amerikan prime time rating devleri Dynasty, Altın Kızlar ve İngiliz pembe dizileri Brookside ve EastEnders'ta düzenli ve uzun süreli rollere sahip olan homoseksüel karakterler sayesinde eşcinsel topluluklar popüler cephede bir ivme yakalamışlardır. Bu akım sayesinde de televizyonda homoseksüel karakterlerin düzenli roller alarak görülebilirlikleri büyük ölçüde artmıştır.
    Çizgi film Voltran
  • Müzik tabanlı kablo ağları MTV ve MuchMusic ilk olarak ortaya çıktıklarında müzik videoları ve sanatçıların yorumlarıyla pop kültür etkileri Kuzey Amerika gençleri arasında yeni bir akım oluşturmuştur.
  • Bir oyuncağın etkisinden gidilerek çocuklar için yapılan ilk televizyon programı olan He-Man ve Kainatın Hakimleri, çocuk programları ve oyuncak reklamcılığı arasındaki bağın artmasına neden oldu ve bu oyuncaklar ve çizgi filmler arasındaki büyük bağlantı hem ebeveynlerin hem de birtakım organizasyonların dikkatini çekmiştir. Döneme bu konuda damgasını vuran yapıtlar Transformers, G.I. Joe: A Real American Hero ve Dino-Riders'tır.
  • ABD ve diğer ülkelerde Animasyon yapım değerleri olarak müthiş bir gelişim gösterdi ve hem sinema filmlerinde hem de televizyonda toplum önünde bir yeniden doğuş yaşamıştır. Star Blazers, Battle of the Planets, Voltran ve Robotech Kuzey Amerika'da ilk dalga anime yapımlarının gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
  • Bazı çevreler tarafından Star Trek dizilerinin zirvesi sayılan Star Trek: The Next Generation ilk televizyon gösterimini 1987 yılında yaşamıştır.
  • Murder, She Wrote izleyiciler arasında büyük sükse yapmıştır.
  • Mystery Science Theater 3000 1988 yılında Minneapolis UHF bandı KTMA'da yayınlanmıştır; sonraki yıl ise daha sonra Comedy Central olan Comedy Channel'a geçiş yapmıştır.
  • 1 Şubat 1982, David Letterman NBC'nin Late Night with David Letterman programının sunucusu olmuştur ve program Letterman 1993 yılında CBS'e geçene kadar yayında kalmıştır.
  • 6 Aralık 1989'da oldukça başarılı ve ünlü İngiliz bilimkurgu dizisi Doctor Who'nun 26 yıl ve 703 bölüm sonunda yayınlanması bitmiştir.
  • Bu onyıllık dönemde Amerikan televizyon programları arasında 1. olan yapımlar:
    • 1979–1980: 60 Minutes
    • 1980–1981: Dallas (dizi)
    • 1981–1982: Dallas (dizi)
    • 1982–1983: 60 Minutes
    • 1983–1984: Dallas (dizi)
    • 1984–1985: Dynasty
    • 1985–1986: Cosby ailesi
    • 1986–1987: Cosby ailesi
    • 1987–1988: Cosby ailesi
    • 1988–1989: Cosby ailesi
    • 1989–1990: Cosby ailesi ve Roseanne
  • The Simpsons shorts The Tracey Ullman Show'da yer almaya başladı. Simpsons sonraki iki on yıl boyunca devam etmiştir ve Amerikan sitkom tarihinin en uzun yayınlanan programı olmuştur.
1981 yılında müzik video kanalı MTV yayına başladı ve bu kanalın müziğin pazarlanma biçimi ile 1980'ler ve 1990'lar boyunca birçok önemli rock yıldızının yükselişi üzerinde büyük etkisi oldu

Müzik video kanalı MTV 1981 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde yayın hayatına başladı ve özellikle 1980'lerdeki ilk dönemleri ile 1990'ların başlarında müzik endüstrisi ve popüler kültür üzerinde derin bir etki yarattı.

1980'ler televizyonda dönüşümün yaşandığı bir on yıl oldu. Kablolu televizyon daha erişilebilir ve dolayısıyla daha popüler hale geldi. On yılın ortasında ABD nüfusunun neredeyse %70'i kablolu televizyona sahipti ve %85'inden fazlası HBO ya da Showtime gibi kablolu hizmetlere ödeme yapıyordu. Kablolu TV hizmetinin mevcut olmadığı kırsal bölgelerde yaşayanlar, kablolu kanallara büyük (ve pahalı) bir uydu anteni aracılığıyla erişebiliyordu. 1990'ların ortalarında bu uydu anteni, DirecTV ve Dish Network hizmetlerini sunan küçük çatı antenleri lehine aşamalı olarak kaldırıldı.

1980'lerde ayrıca Dallas, onun yan dizisi Knots Landing, Dynasty, Falcon Crest, EastEnders ve Neighbours gibi prime-time pembe diziler de yayınlanmaya başladı.

1980'lerde Bosom Buddies, Too Close for Comfort, Family Ties, Cheers, Newhart, Night Court ve Married... gibi durum komedileri de popüler hale geldi. With Children, 1987'de Fox kanalında yayınlanmaya başlayan ilk program oldu.

1985 yılında aynı gün iki sitcomun prömiyeri yapıldı: Bea Arthur, Betty White, Rue McClanahan ve Estelle Getty'nin başrollerini paylaştığı, yedi sezon süren ve aynı zamanda dört yaşlı kadının başrolde yer aldığı ilk komedi olan The Golden Girls ve daha önce The Jeffersons'da rol alan Marla Gibbs'in sitcom aracı olan ve aynı zamanda Jackée Harry'nin kariyerini başlatan 227. Skeç komedisi ve varyete programı Saturday Night Live 1980'lerin büyük bölümünde çalkantılı bir dönem yaşadı, ancak Bill Murray, Eddie Murphy, Martin Short ve Julia Louis-Dreyfus gibi oyuncuların başarılı kariyerlerini destekledi.

1986 yılı, Andy Griffith'in baş karakter olarak geri dönüş aracı olan ve Nancy Stafford, Clarence Gilyard Jr. ve Daniel Roebuck'ın da kariyerlerini başlatan hukuk draması Matlock'un ilk çıkışına işaret etti.

TV talk şovlarının popülaritesi arttı; The Tonight Show Starring Johnny Carson üçüncü on yılında da popülerliğini korudu ve en çok izlenen yeni şovlardan bazıları Geraldo Rivera, Arsenio Hall ve David Letterman tarafından sunuldu.

1980'lerin popüler TV belgesel programları arasında Frontline, Michael Palin: Around the World in 80 Days, Robert Stack ile Unsolved Mysteries ve William Shatner ile Rescue 911.

1980'ler ayrıca Şirinler, ThunderCats, Voltron, Transformers, Masters of the Universe, G.I. Joe gibi birçok popüler animasyon programının ortaya çıkmasıyla da öne çıkmıştır: A Real American Hero, Fist of the North Star, Inspector Gadget, Muppet Babies, Dragon Ball, Teenage Mutant Ninja Turtles, DuckTales, Garfield and Friends ve The Tracey Ullman Show'da yayınlanan ilk Simpsons şortları.

Spor

Bird
Magic
Larry Bird (solda) ve Magic Johnson, 1980'lerin en popüler iki NBA oyuncusu.
  • Moskova'da düzenlenen 1980 Yaz Olimpiyatları, 1979 yılında Sovyetlerin Afganistan'ı işgalini protesto etmek amacıyla ABD ve diğer 64 ülkenin öncülüğünde gerçekleştirilen boykot nedeniyle kesintiye uğradı.
  • 1980 Kış Olimpiyatları, genç bir Birleşik Devletler hokey takımının ağır basan Sovyet Kızıl Ordu takımını yenerek altın madalyayı kazandığı Buzda Mucize ile hatırlanmaktadır.
  • New York Islanders 1980, 1981, 1982 ve 1983 yıllarında 4 yıl üst üste Stanley Kupasını kazandı. Islanders ayrıca Philadelphia Flyers'tan sonra Kupayı kazanan ikinci NHL genişleme takımı oldu. 1983'teki son Kupa galibiyetinden bu yana, üst üste 4 şampiyonluk kazanan üçüncü NHL takımı oldular ve 19 galibiyetle (1980 Playoff'larından 1984 Playoff'larına kadar) NHL'de üst üste en çok playoff serisi kazanan takım rekorunu ellerinde tuttular.
  • Kanada Futbol Ligi'nden Edmonton Eskimos on yılın ilk üç Grey Cup şampiyonluğunu kazandı (önceki on yılın son ikisini kazanmıştı) ve 1987'de bir tane daha ekledi.
  • 1983 Kriket Dünya Kupası Hindistan tarafından kazanılırken, 1987 Kriket Dünya Kupası Avustralya tarafından kazanıldı.
  • 1984 Kış Olimpiyatları Saraybosna, Yugoslavya'da (şimdiki Saraybosna, Bosna Hersek) düzenlendi. Yugoslavya, Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapan ikinci komünist ülke oldu, ancak 1980'deki Sovyetler Birliği'nin aksine, Batılı ülkeler tarafından Oyunlar boykot edilmedi.
  • Los Angeles'taki 1984 Yaz Olimpiyatları, Moskova'daki 1980 Oyunlarının boykot edilmesine misilleme olarak Sovyetler Birliği ve Komünist dünyanın çoğu tarafından boykot edildi (Çin, Romanya ve Yugoslavya oyunlara katıldı).
  • Jamaika milli kızak takımı, Calgary, Alberta, Kanada'da düzenlenen 1988 Kış Olimpiyatlarında beklenmedik iyi performansıyla medyanın büyük ilgisini çekti ve dünyayı şaşkına çevirdi. 1988'de Jamaika kızak takımını çevreleyen olaylar beş yıl sonra Disney filmi Cool Runnings'in yaratılmasına yol açacaktı.
  • 1988 Yaz Olimpiyatları Güney Kore'nin Seul kentinde düzenlendi. Kuzey Kore'yi oyunlara dahil etme girişimleri başarısız oldu ve diğer altı ülkeyle birlikte boykot etti, ancak 160 ülkenin katılımıyla bugüne kadarki en yüksek katılımlı olimpiyat oldu.
  • FIA, 1986 sezonunda meydana gelen bir dizi ölüm ve yaralanmanın ardından Grup B rallilerini yasaklar.
  • Kanadalı hokey oyuncusu Wayne Gretzky'nin NHL'de şöhrete ulaşması, Edmonton Oilers'ın ilk dört Stanley Cup şampiyonluğunu (1984, 1985, 1987 ve 1988) kazanması ve 1980'lerin ikinci NHL hanedan takımı olmasıyla aynı döneme denk geldi.
  • 9 Ağustos 1988'de NHL tarihinin en büyük takası ("Yüzyılın Takası" olarak da bilinir) ile Wayne Gretzky, takım arkadaşları Marty McSorley ve Mike Krushelnyski ile birlikte Martin Gélinas, Jimmy Carson, üç ilk tur draft hakkı ve 15 milyon ABD doları nakit (1988'de yaklaşık 18 milyon Kanada doları) karşılığında Edmonton'dan Los Angeles Kings'e takas edildi.
  • Amerikalı basketbolcu Michael Jordan 1980'lerde NBA'de sahneye çıkarak sporun popülaritesini artırdı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin en sevilen spor ikonlarından biri haline geldi.
  • 8 Haziran 1986'da Boston Celtics, 1986 NBA Finalleri'nin 6. maçında Houston Rockets'ı yenerek 16. şampiyonluğunu elde etti. Larry Bird Finaller MVP'si seçildi.
  • 26 Kasım 1986'da Mike Tyson 20 yaşında tarihin en genç Ağır Siklet Boks Şampiyonu oldu.
  • 31 Mart 1985'te WWF, New York'taki Madison Square Garden'da 19.121 kişinin katılımıyla ilk WrestleMania'yı sundu.
  • 29 Mart 1987'de WrestleMania III, 93.173 kişilik rekor bir katılımla 2010 yılına kadar Kuzey Amerika'da canlı bir kapalı spor etkinliği için kaydedilen en büyük katılımla gerçekleşti. Bu aynı zamanda 3 Nisan 2016'da Arlington, Teksas'taki AT&T Stadyumunda düzenlenen WrestleMania 32'ye kadar WrestleMania katılım rekoru olarak kaldı
  • Batı Almanya 1980 UEFA şampiyonluğunu kazandı.
  • İspanya'da düzenlenen 1982 FIFA Dünya Kupası'nı İtalya kazandı.
  • Fransa 1984 UEFA şampiyonasına ev sahipliği yaptı ve kazandı.
  • Arjantin, Meksika'da düzenlenen 1986 FIFA Dünya Kupası'nı kazandı. Diego Maradona Yüzyılın Golünü attı.
  • Hollanda 1988 UEFA şampiyonluğunu kazandı.
  • Hawthorn Futbol Kulübü Avustralya futbolunu domine ederek üst üste yedi VFL Büyük Finaline ulaştı ve 1983, 1986, 1988 ve 1989'da premiership'i kazandı.
  • Liverpool F.C. altı kez İngiltere şampiyonu olarak (1980, 1982, 1983, 1984, 1986 ve 1988) ve iki Avrupa Kupası kazanarak (1981, 1984) dönemin en başarılı kulüp takımı olmuştur. Ayrıca 1986'da FA Cup'ı kazanarak tarihlerindeki ilk çifte kupayı ve 1981'den 1984'e kadar üst üste dört Lig Kupası şampiyonluğunu elde ettiler.
  • 1980'lerin diğer başarılı kulüp takımları arasında Juventus (kazanılan 7 büyük onur), Real Madrid (kazanılan on büyük onur), Bayern Münih (kazanılan dokuz şampiyonluk) PSV Eindhoven (dört kez Hollanda şampiyonu ve 1988'de Avrupa Kupası galibi) ve Flamengo (dört kez Brezilya şampiyonu, 1981'de Güney Amerika ve Uluslararası Kupa galibi) bulunmaktadır.
  • NFL'de San Francisco 49ers, Joe Montana'nın liderliğinde dört Super Bowl kazanarak on yılın hanedanı oldu; Chicago Bears, Ocak 1986'da Super Bowl XX'i kazandı ve takım yaygın olarak savunmasıyla hatırlandı; Washington Redskins de on yıl boyunca başarı elde etti ve baş antrenör Joe Gibbs'in liderliğinde üç Super Bowl'un ikisini kazandı.
  • Magic Johnson ve Larry Bird on yıl boyunca NBA'in en popüler iki oyuncusu olurken üç NBA Finalinde (1984, 1985 ve 1987) karşı karşıya gelerek Celtics-Lakers rekabetini devam ettirdiler.
  • Philadelphia Phillies'in 1980'de ilk Dünya Serisi şampiyonluğunu kazanması, Kansas City Royals'ın 1985'te dramatik bir şekilde ilk Dünya Serisi şampiyonluğunu kazanması, New York Mets'in 1986'da dramatik bir şekilde ikinci Dünya Serisi şampiyonluğunu kazanması, Minnesota Twins'in 1987'de ilk Dünya Serisi şampiyonluğunu kazanması ve 1988 ve 1989 Dünya Serilerinin Kirk Gibson'ın 1988 Dünya Serisi sayı koşusu ve 5'te meydana gelen Loma Prieta Depremi olarak hatırlanmasıyla, Major League Baseball on yıl boyunca parite ve gergin şampiyonluk anları yaşadı: 04 olarak hatırlanacaktır.
  • Disk ultimate lig oyunu 1980 yılında Ken Westerfield tarafından Toronto'da ilk disk ultimate liginin (TUC) başlatılmasıyla Kanada'ya tanıtıldı.

Moskova’daki 1980 Yaz Olimpiyatları, 1979’da Sovyetlerin Afganistan’ı işgali dolayısıyla ABD ve diğer 64 ülkenin düzenlediği protesto nedeniyle engellenmiştir. Los Angeles’taki 1984 Yaz Olimpiyatları ise, Moskova’daki 1980 Yaz Olimpiyatları'ndaki ABD ve diğer ülkelerin düzenlediği protestoya cevaben Sovyetler Birliği, diğer Doğu Bloku ülkeleri ve müttefikleri tarafından boykot edilmiştir.

1984 Kış Olimpiyatları Saraybosna, Yugoslavya (şimdiki Saraybosna, Bosna-Hersek)'te düzenlenmiştir. Yugoslavya Olimpiyatları düzenleyen ikinci komünist ülke olmuştur, fakat 1980'de Sovyetler Birliği'nde olduğu gibi batı ülkelerinden herhangi bir boykot gelmemiştir.

Jamaika Millî Kızak Takımı Kanada'daki 1988 Kış Olimpiyatlarında her dönem artık klişe olmuş şekilde yalnızca sürekli kış yaşayan kuzey ülkelerinin etkili olabildiği kış olimpiyat oyunlarında kendilerinden beklenmeyen bir iyi performans sergileyerek dünyayı şaşırtarak medyanın ilgi odağı oldular. 1988'deki Jamaika kızak takımının yaşadığı olaylardan esinlenilerek beş yıl sonra Disney’in yapımcılığında Cool Runnings filmi yapılmıştır. 1986 sezonunda bir dizi ölüm ve sakatlıktan sonra FIA, Grup B müsabakalarını yasaklamıştır.

Video oyunları

Nintendo Entertainment System (NES) 1980'lerin ortasında piyasaya sürüldü ve zamanının en çok satan oyun konsolu oldu

Popüler video oyunları şunlardır: Pac-Man, Super Mario Bros, The Legend of Zelda, Metroid, Donkey Kong, Frogger, Digger, Tetris ve Golden Axe. Pac-Man (1980), ana akım kültürde yaygın bir popülerliğe ulaşan ilk oyun ve kendi başına popüler olan ilk oyun karakteriydi. Elde taşınabilir elektronik LCD oyunlar gençlik pazarı segmentine tanıtıldı. 1980'lerin başlıca oyun bilgisayarları 1982'de ortaya çıktı: Commodore 64 ve ZX Spectrum. Nintendo nihayet 1985 yılında Famicom'u (Japonya'da 1983 yılında piyasaya sürülmüştü) Nintendo Entertainment System (NES) adı altında Amerika Birleşik Devletleri'nde piyasaya sürmeye karar verdi. Super Mario Bros. ile birlikte piyasaya sürüldü ve bir anda başarıya ulaştı. NES, 1990'ların başında yeni nesil konsolların yükselişine kadar Amerikan ve Japon pazarına hakim oldu ve bazılarının bu dönemi Nintendo dönemi olarak adlandırmasına neden oldu. Sega 16-bit konsolu Mega Drive/Genesis'i 1988'de Japonya'da ve 1989'da Kuzey Amerika'da piyasaya sürdü. Nintendo 1989'da tek renkli bir el konsolu olan Game Boy'u piyasaya sürdü.

Moda

1985'te Alman bir çift.

On yılın başında 1970'lerin sonundaki giyim tarzlarının devamı görülmüş ve sonunda heavy metal modasına dönüşmüştür. Ancak 1980'lerde moda daha abartılı bir hal almıştır. 1980'lerde saçlar dalgalı ve renkli boyalı, kot pantolonlar yırtık, neon giysiler ve ilk başta kabul görmeyen birçok renk ve farklı tasarım vardı.

1980'lerin önemli saç modeli trendleri arasında perma, kefal, Jheri buklesi, hi-top fade ve büyük saçlar yer almaktadır.

1980'lerin önemli giyim trendleri arasında vatkalar, jean ceketler, deri pantolonlar, deri havacı ceketleri, tulumlar, Members Only ceketleri, dar ve asitle yıkanmış kotlar, Izod Lacoste ve "preppy" polo tişörtler, tozluklar ve bacak ısıtıcılar (Flashdance filminde popüler olmuştur), omzu açık gömlekler ve kesik sweatshirtler (aynı filmde popüler olmuştur) yer almaktadır. Mini etekler on yıllık bir aradan sonra 1980'lerin ortasında dramatik bir geri dönüş yaptı. 1980'lerde makyaj agresif, ışıltılı ve renkliydi. Kadınlar dudaklarını, kaşlarını ve yanaklarını makyajla vurguluyordu. Çok fazla allık ve göz kalemi kullandılar.

1980'lerin diğer trendleri arasında atletik saç bantları, Ray-Ban Aviator güneş gözlükleri (Top Gun filminde popüler olmuştur), Ray-Ban Wayfarer güneş gözlükleri (Risky Business ve The Blues Brothers filmlerinde ve Miami Vice dizisinde popüler olmuştur), Swatch saatleri ve Rubik Küpü (on yıl boyunca popüler bir moda haline gelmiştir) yer almaktadır. Kızlar ve kadınlar ayrıca Madonna'nın "Like a Virgin" klibinden esinlenerek jöle ayakkabılar, büyük haç kolyeler ve sutyenler giydiler.

İnsanlar

Aktörler & Şovmenler

  • Kirstie Alley
  • Bea Arthur
  • Dan Aykroyd
  • Kevin Bacon
  • Kim Basinger
  • Linda Blair
  • Matthew Broderick
  • Pierce Brosnan
  • Delta Burke
  • John Candy
  • Johnny Carson
  • Dixie Carter
  • Chevy Chase
  • Andrew Dice Clay
  • Glenn Close
  • Joan Collins
  • Bill Cosby
  • Kevin Costner
  • Tom Cruise
  • Billy Crystal
  • Jamie Lee Curtis
  • Tyne Daly
  • Ted Danson
  • Tony Danza
  • Robert De Niro
  • Danny DeVito
  • Michael Douglas
  • Patrick Duffy
  • Emilio Estevez
  • Linda Evans
  • Jane Fonda
  • Harrison Ford
  • John Forsythe
  • Michael J. Fox
  • Dennis Franz
  • Richard Gere
  • Estelle Getty
  • Mel Gibson
  • Sharon Gless
  • Whoopi Goldberg
  • Linda Gray
  • Gene Hackman
  • Larry Hagman
  • Mark Hamill
  • Tom Hanks
  • Daryl Hannah
  • Woody Harrelson
  • David Hasselhoff
  • Goldie Hawn
  • Marilu Henner
  • Judd Hirsch
  • Don Johnson
  • James Earl Jones
  • Andy Kaufman
  • Sam Kinison
  • Angela Lansbury
  • David Letterman
  • Judith Light
  • Christopher Lloyd
  • Heather Locklear
  • Shelley Long
  • Rob Lowe
  • Steve Martin
  • Rue McClanahan
  • Eddie Murphy
  • Bill Murray
  • Judd Nelson
  • Bob Newhart
  • Jack Nicholson
  • Chuck Norris
  • Al Pacino
  • Sean Penn
  • Rhea Perlman
  • Victoria Müdür
  • Phylicia Rashad
  • John Ratzenberger
  • Christopher Reeve
  • Molly Ringwald
  • Kurt Russell
  • Arnold Schwarzenegger
  • Tom Selleck
  • Charlie Sheen
  • Sylvester Stallone
  • Patrick Stewart
  • Meryl Streep
  • Patrick Swayze
  • Alan Thicke
  • Philip Michael Thomas
  • Kathleen Turner
  • Sigourney Weaver
  • George Wendt
  • Betty White
  • Robin Williams
  • Bruce Willis
  • James Woods
  • Steven Wright

Sporcular

  • Kareem Abdul-Jabbar
  • Larry Bird
  • Jimmy Connors
  • Eric Dickerson
  • John Elway
  • Julius Erving
  • Chris Evert
  • Wayne Gretzky
  • Hulk Hogan
  • Florence Griffith Joyner
  • Magic Johnson
  • Michael Jordan
  • Greg LeMond
  • Carl Lewis
  • Moses Malone
  • Diego Maradona
  • Dan Marino
  • John McEnroe
  • Mark Messier
  • Joe Montana
  • Martina Navratilova
  • Walter Payton
  • Kirby Puckett
  • Jerry Rice
  • Cal Ripken Jr.
  • Pete Rose
  • Nolan Ryan
  • Mike Schmidt
  • Michel Platini
  • Mike Singletary
  • Ozzie Smith
  • Marco van Basten
  • Lawrence Taylor
  • Isiah Thomas
  • Mike Tyson

Müzisyenler

  • A-ha
  • AC/DC
  • Aerosmith
  • Hava İkmal
  • Amy Grant
  • Şarbon
  • Aretha Franklin
  • Atlantic Starr
  • Kötü İngilizce
  • Bananarama
  • The Bangles
  • Barbra Streisand
  • The Beach Boys
  • Belinda Carlisle
  • Berlin
  • Bette Midler
  • Bill Medley
  • Billy Idol
  • Billy Joel
  • Billy Ocean
  • Billy Vera
  • Sarışın
  • Bob Seger
  • Bobby Brown
  • Bobby McFerrin
  • Bon Jovi
  • Bonnie Tyler
  • Boston
  • Bruce Hornsby
  • Bruce Springsteen
  • Bryan Adams
  • Kaptan & Tennille
  • Cheap Trick
  • Şikago
  • Christopher Cross
  • Club Nouveau
  • Kültür Kulübü
  • The Cure
  • Kesim Ekibi
  • Cyndi Lauper
  • David Bowie
  • Debbie Gibson
  • Def Leppard
  • Deniece Williams
  • Depeche Mode
  • Dexys Midnight Runners
  • Diana Ross
  • Dionne Warwick
  • Dire Straits
  • Dolly Parton
  • Donna Summer
  • Duran Duran
  • Eddie Rabbitt
  • Kaçış Kulübü
  • Eurythmics
  • Exposé
  • Falco
  • Güzel Genç Yamyamlar
  • Yabancı
  • The Gap Band
  • Genesis
  • George Harrison
  • George Michael
  • Gloria Estefan
  • Gregory Abbott
  • Guns N' Roses
  • Hall & Oates
  • Kalp
  • Huey Lewis and the News
  • The Human League
  • INXS
  • Irene Cara
  • Iron Maiden
  • The J. Geils Band
  • James Ingram
  • Jan Hammer
  • Janet Jackson
  • Jennifer Warnes
  • Joan Jett
  • Joe Cocker
  • John Mellencamp
  • John Parr
  • John Waite
  • Yolculuk
  • Judas Priest
  • KC and the Sunshine Band
  • Kenny Loggins
  • Kenny Rogers
  • Kim Carnes
  • Kim Wilde
  • Kool & the Gang
  • Laura Branigan
  • Lionel Richie
  • Lipps A.Ş.
  • Lisa Lisa ve Cult Jam
  • Los Lobos
  • Luther Vandross
  • Madonna
  • Marilyn Martin
  • Martika
  • Megadeth
  • Erkekler İş Başında
  • Mentorlar
  • Metallica
  • Miami Ses Makinesi
  • Michael Damian
  • Michael Jackson
  • Michael McDonald
  • Michael Sembello
  • Mike ve Mekanik
  • Milli Vanilli
  • Mötley Crüe
  • Bay Mister
  • New Kids on the Block
  • Olivia Newton-John
  • Pat Benatar
  • Patti Austin
  • Patti LaBelle
  • Paul McCartney
  • Paul Young
  • Paula Abdul
  • Pet Shop Boys
  • Peter Cetera
  • Peter Gabriel
  • Phil Collins
  • Pink Floyd
  • Zehir
  • Polis
  • Prens
  • Kraliçe
  • Queensrÿche
  • Ray Parker Jr.
  • Dünya için Hazır
  • REO Speedwagon
  • Devrim
  • Richard Marx
  • Rick Astley
  • Rick Springfield
  • Robert Palmer
  • Roxette
  • Run-DMC
  • Rupert Holmes
  • Rush
  • Sheena Easton
  • Şerif
  • Siedah Garrett
  • Simple Minds
  • Sade Kırmızı
  • Siouxsie ve Banshees
  • Slayer
  • Yıldızlar 45'te
  • Yıldız Gemisi
  • Steve Miller Band
  • Steve Winwood
  • Stevie Wonder
  • Sting
  • Survivor
  • Talking Heads
  • Korkular için Gözyaşları
  • Terence Trent D'Arby
  • Tiffany Darwish
  • Tina Turner
  • Toni Basil
  • Toto
  • U2
  • UB40
  • Van Halen
  • Vangelis
  • Zehir
  • Wham!
  • Whitesnake
  • Whitney Houston
  • Güç İsteği
  • Evet

Kültür

Moda

Tüm modern dönemlerde olduğu gibi, bilindik kültürde 80'ler modası, farklı çağlardan farklı trendleri birleştirmekteydi. Bu yönelim de modanın ilerlemesine yardımcı olmuştur. 80'lerin belirteci haline gelmiş en tutucu ve en erkeksi moda görünümü, geniş kullanım alanına sahip omuz vatkalarıydı.

70'lerin moda silüeti arka tarafı gevşek ve üstten daha geniş giysilerle özdeşleşirken, bu moda türü 80'lerde tamamen değişerek hem erkek hem de kadınlarda gevşek gömlekler ve daha sıkı ve dar pantolonlara dönüşmüştür. Erkekler, insanlara zenginliklerini sergileme eğilimlerinin bir sonucu olarak güçlü takım elbiseler giymeye başladılar. Giyim markaları bu dönemde inanılmaz derece önem kazandılar. Ralph Lauren ve Calvin Klein markaları bunların önde gelenlerindendi.

ABD’de Madonna "Material Girl" olarak anılmaya başlandı ve birçok genç kız onun modasına ayak uydurmaya gayret gösterdiler. Ünlü film Flashdance (1983) genel olarak halk içinde sweatshirtlerin tanınmasını sağladı. TV dizileri olan Dallas ve Dynasty'de benzer etkiyi bırakmışlardır.

Siouxsie ve The Banshees grubunun solisti Siouxsie, punk öncesi 80'ler Gotik modasına ilham kaynağı olmuştur.

Yeni Romantik ya da yeni romantisizm, gençler arasında oldukça popüler bir moda akımı olarak 80'li yıllarda ortaya çıkmıştır.

Kafa bantları 1982 yılında moda oldu. Bu moda ilk Kaliforniya'da başladı ve buradan yayıldı. Diğer yerleşik tarzlar da tozluklar ve minieteklerde yaşandı, özellikle de Amerikalı amigo kızları tarafından giyilen kısa, alt tarafı geniş etekler olan ra-ra etekleri yaygınlaştı.

Profesyonel dansçıların provalarda kullandıkları temel eşya olan tozluklar, 1982 yılında gençler arasında akım haline geldi. Minietekler ilk olarak 70'lerin başında sahneye çıktı. Bu stiller Valley Kız akımının ünlü olduğu zamanda popüler Frank Zappa ve Moon Unit Zappa şarkılarıyla hatırlanmıştır. O zamanlar moda olan birçok şey harcanırken minietekler popüler çizgisini sürdürdü ve 80'ler ve 90'ların başı boyunca iş kadınlarının takımı olmak adına bir seçenek durumunda kaldı. Genel olarak bu mini etekler tozluklarla beraber giyilmekteydi. Bu çizgiler Amerikan Apparel gibi günümüz modasının mağazalarında hala yer bulmaktadır. Görünüş olarak ise tek renk, basit örnekli ve aynı şekillerle 80'lerin silüetini yansıtmaktadır. İngiltere'de tozluklar çoğunlukla dar kotlar, uzun kazaklar veya süeter ve yüksek topuklu ayakkabılarla birlikte giyilmektedir.

Giyinme Kültürü

Dynasty dizisi 80'li yıllarda Amerikan kadınlarının modasında büyük bir etki bıraktı.

Dynasty dizisindeki Linda Evans tarafından ün kazanan omuz vatkaları, 80'li yıllarda ve hatta 90'lı yılların ilk üç senesinde popülaritesini sürdürdü. 80'li yıllarda kadınlar arasında omuz vatkalarının birden popüler olmasının arkasında yatan neden, belki de kadınların artık iş hayatında ender olmadıklarını göstermekti ve "takım elbiseleri" ile ofiste artık erkeklerle eşit olduklarının mesajını vermekteydiler. Birçok kadının omuzlarının iç tarafındaki çeşitli boylarda tutturulabilen vatkalar Velcro idi.

Dynasty televizyon dizisi 80'lerde dünya çapında 250 milyon kişi tarafından izlenerek Amerika'nın yaygın moda çizgisine etkilerde bulundu. Hedef kitlesi kadınlar olan dizi, kadınların daha fazla mücevher takarak ekonomik durumlarını sergilemeleri yönünde etkilenmelerini sağladı. Sentetik kumaşlar 80'lerde artık demode oldu. Yün, pamuk ve ipek yeniden yaygın hale gelmişlerdir.

Erkelerin iş giysileri 70'lerden beri ilk kez ince çizgililere dönüş yapmıştır. Yeni ince çizgililer, 30 ve 40'ların takım elbiselerine göre daha dar ve daha hoş olmakla birlikte, 70'lerdekilerle aynıydılar. Üç parçalı takım elbisler gündemden 80'lerin başlarında düşerken, klapa takım elbiseler daha dar hale geldi (50'lerin tarzına benzer). 70'lerde genel olarak beş altı düğmelik uzun yelekler giyilirken, 80'li yıllara gelindiğinde boyları daha kısaldı ve dört düğmelik yeleklerin giyilmesi yaygınlaştı. 80'lerde kravatlar daha dar bir hal aldı ve deriden ince modeller yapıldı. Hem iş hayatında, hem de günlük giyimde alttan düğmeli yakalar yeniden kullanılmaya başlandı.

Bu arada kadın modası ve iş ayakkabıları, 50'ler ve 60'ların başlarında popüler olan hallerine döndü ve sivri uçlu ve çivili topuklu bir hal aldı. Bazı mağazalar, beyaz renkte kanvaz veya saten kaplı moda ayakkabılar depoladılar ve onları müşterilerin istekleri doğrultusunda boyayarak renklendirdiler. Genç kadınlar arasında en popüler ayakkabılar açık renkli ve yüksek topuklu ayakkabılar iken, Jellies'te görüldükten sonra renkli, transparan plastik tabanlı ayakkabılar popüler hale gelmiştir. 80'lerin zirvedeki mankenleri, Carol Alt, Christie Brinkley, Elle McPherson ve Paulina Porizkova olmuştur.

Dans Giyimi

Jane Fonda

Aerobik egzersiz ve dans temelli televizyon dizileri ve filmlerinin ünü bir dans giyim modası oluşturdu ve buna bağlı olarak tozluk gibi profesyonel dans giysileri sokaklarda giyilmeye başlandı. 1983 yapımı olan Flashdance filmi, kadınlar arasında bir omzu açıkta bırakılmış sökülmüş kazakları yaygınlaştırdı. Streç dansçı giysileri de bu dönemde renkli hale geldi ve oldukça fazla giyildi. Diğer dans giyimi esinlenmeleri Olivia Newton John'un Physical vidyosunda ve Jane Fonda'nın aerobik kuşağı videolarında yer almıştır.

Miami Vice Görünüşü

80'lerde erkek giyiminde renkli çizgilerde bir patlama görüldü. Gittikçe ünlenen televizyon dizisi Miami Vice'tan etkilenen erkekler pahalı suit ceketler altına özellikle açık veya pastel renklerde sıradan tişörtler giymeye başladılar. Ceket altına tişört görünüşü genellikle kirli sakal ile birbirine eşlik ettiler, bu akım da Miami Vice dizisindeki Don Johnson karakteriyle ün kazandı ve bu tarzı kendilerine örnek alanlar bu karakterdeki gibi ayakkabılarını çorapsız giyme eğilimi gösterdiler.

80'lerin sonlarına doğru ortaya çıkan erkekler için diğer bir popüler görünüş biçimi de Hawai tişörtleridir. Bu tişörtler çoğunlukla dikişli spor ceketlerle giyilerek birbirinin tamamlayıcısı olmuşlardır. Çoğunlukla gri ve beyaz olmakla birlikte hem günlük, hem iş elbisesi olarak giyilmişlerdir. İş takımı olarak giyildikleri zamanlar, çoğunlukla kravatsız giyilmekteydiler.

Rap Müzik ve Ayakkabı Tasarımları

Converse ayakkabılar, 80’lerin ilk yarısında popüler oldular. Air Jordan basketbol ayakkabıları (adını basketbol oyuncusu Michael Jordan’dan alır) ilk çıkışını 1984’te yapmıştır. Önceleri günlük yaşamda giyilen atletik ayakkabılar, sonraları yüksek fiyatlı birer moda ürünü olarak meydana çıkmıştır. Ulusal Basketbol Ligi (NBA) ilk zamanlarda ününü artıran bu ayakkabıların maçlarda giyilmesini yasaklamıştır. Sonraları ise birtakım üreticiler özel spor ayakkabılarını kullanıma sunmuştur. Adidas spor ayakkabıları özellikle gençler ve yetişkin erkekler arasında bu onyılda hızlı bir yükseliş göstermiştir; ünlü olmasını sağlayan şey ise Run DMC’nin Benim Adidas’ım şarkısı olmuştur. Nike da Air Max ve benzeri ayakkabılarıyla pazarda benzer etkiyi yaratarak söz sahibi olmuştur. Özellikle siyah veya beyaz deriden künyeler bu dönemde popüler olmuşlardır.

Afrika’nın renkleri (yeşil, sarı ve kırmızı) ağırlıklı kente adı verilen döpiyesler Afrikalı Amerikanlar arasında bir hayli ün kazanmışlardır. Şehirlerdeki hip-hop toplulukları tarafından spor ayakkabılar çoğunlukla bağcıksız giyilmekteydi, bandanalar ve altın takılar takılmaktaydı.

Hair metal

Seksenlerin sonlarında, asitle yıkanmış kotlar ve deri ceketler her iki cinsiyet için de popüler olmuştur. Asitle yıkama, deriyi kimyasal olarak ağartma, kumaşın liflerini bozarak solmaya maruz bırakma, kumaşın orijinal boyasından farklı tonlar oluşturarak kumaş üzerinde beyaz çizgiler ve noktalar oluşturma işlemlerinden oluşur. Bu oluşum heavy metal modası olarak tanındı (on yılın sonlarına doğru her iki cinsin ilgisini çeken geniş kıvırcık saç türleriyle hair metal olarak anıldı).

Jem fabrikasyonla üretilip, hem de elde işlenen solmaya maruz bırakılmış ve sökülmüş kotlar, Poison gibi metal müzik grupları sayesinde popüler bir moda eğilimi haline gelmiştir. Moda dünyasında modayı belirleyen kimselerin eşcinsel erkekler olduğuna dair yaygın bir düşünce olmasına rağmen, 80'li yılların moda kültüründe eşcinsel öğeler önemini kaybetmiştir. Dış mekân giyiminde geniş yürüyüş botları, kotlar ve fanila gömlekler moda haline gelmiştir. Erkekler için kadınsı, kadınlar için erkeksi tarzda giyim toplum arasında hızla yayılmıştır. Dövme ve piercing yaptırma kültürü başlangıç göstermiştir.

Preppy

1987 yılında Aktris Justine Bateman kırpılmış bolero tarzı ceket ve dar, ten rengi Lycra elbisesini giyerken

Özellikle ABD’deki tutucu gençler "preppy" olarak bilinen tarzda giyinmeye başladılar. Preppy modası tutucu ve klasik stildeki giysi markaları olan Izod Lacoste, Brooks Brothers, Polo ile hatırlanmaktadır. Preppy giysi tarzına bir örnek olarak düğmeleri altta Oxford gömlek, manşetli bej pantolon ve mokasen ayakkabı gösterilebilir. Diğer popüler giysiler de baklava dokulu süveterler ve yeleklerdir. Preppy giyim tarzı denince akla gelen diğer bir öğe de süveter veya kazakların omuzlardan gevşek biçimde boyuna bağlanmasıdır. 80’lerde preppy modasında uçuk ve kalın tişörtler de tasarımcılarının logolarıyla beraber önemli yer tutmaktadırlar.

Mücevherat

First Lady Barbara Bush mücevher küpeler ve inci gerdanlıklar takmaktadır.

Erkekler için küpeler moda açısından büyük yer tutmaya başlamıştır. İnce metal bileklikler (bilezik de denmektedir) 80'lerde bayağı popüler olmuştur ve büyük toplantılarda dahi insanların bileklerinde görülebilmektedir. Elmas veya inci gibi mücevher tasarımları kadınlar arasında yalnızca güzellik açısından değil, aynı zamanda zenginlik ve gücün de sembolü olarak yaygın biçimde kullanılmışlardır.

İç Giyim Tasarımları

İç çamaşırı hem erkek hem kadınlar için önemli birer moda aksesuarı olmuşlardır. Kadın görünümünde genel olarak dantel süslü pastel renkler hakimdir. Sütyenle beraber yapılan kadın gecelikleri de özellikle ceketin boyun çizgisinden görünür vaziyette olanları iş hayatında tercih edilmişlerdir. Erkekler dahi modayı sıkça takip eder olmuştur. Erkekler için tasarlanan iç çamaşırları da renkli olmuştur, aynı zamanda boxerlar "ince" ve kıç tarafından aşağıya doğru düzgün bir kesime sahiptirler.

Her iki cinsiyet ünlülerin sergilediği ve televizyonda gördükleri modaya uygun iç çamaşırları giymeye başladılar. Kadınlar iç çamaşırı için polyester saten kumaşlara ilgi duymaya başladılar. Çoğunlukla erkek çizgilerinde üretim yapan Jocks şirketi tutucu erkekler için dantelli, Fransız kesimli ürünler üretmeye başladı. Televizyonda Moonlighting'de Cybill Shepherd'in giydiği alt ve üstüyle bir arada olan kadın geceliği, külot ihtiyacını ortadan kaldıran mütevazı bir elbise olarak bayağı popüler olmuştur. Parlak mücevher renginde ipek şarmözler ve Dallas ve Dynasty'de görülen saten bluzlar rağbet görmüştür. Yeni Jockey satıcısı beyzbol oyuncusu Jim Palmer küçük bikiniler ve atlet baskılarında kullanılan dikkat çekici koyu tonlar popüler olmuştur. İç giyim modası Geleceğe Dönüş filminde Michael J. Fox'un eflatun renkli Calvin Klein tasarımları ve Oakland Raiders yıldızı Howie Long'un renkli Hanes bikinilerinden etkilenmiştir. Renkli, desenli, resimli erkek mayoları veya iç çamaşırları göz önüne çıkmıştır ve her yaştan erkekler arasında bayağı ün kazanmıştır.

Saatler

On yılın başında metal kordonlu dijital saatler modaya ağırlığını koydu. İlk yıllarda popüler olmasına rağmen sonraları baskın konumunu kaybetti. Yeni nesil dijital saatler hesap makineli olarak üretilmiştir ve bunlar ilk veri düzenleyiciler olmuştur. Dönemin ortalarında yetişkinler için kadranlı saatler moda olmuştur. Deri kayışlarda ayrıca bir seçenektir. On yılın sonlarına doğru bazı saatlerin yüzlerinde Roma rakamları kullanılmıştır. Bunun yanında diğer bir ultramodern durum göstergesi de Movado müze saatleridir. Saatlerin on ikisinin göstergesinde tek büyük bir noktadan pırıl pırıl tasarımlar kullanılmıştır. Genç kültür de çınlayan plastik Swatch saatleri tercih etmektedirler. Bunlar ilk olarak Avrupa'da ortaya çıkmıştır ve dönemin ortalarında Kuzey Amerika'ya yayılmıştır. Gençler bu saatlerin ikisi veya üçünü aynı kollarına takmaktaydılar.

Film

Geleceğe Dönüş filminde kullanılan otomobil

80'lerin filmleri birçok tür arasındaki hibrit geçişleriyle farklı tarzları içermektedir. Trend, o güne kadarki en büyük etkiyi yapacak, ilk gösterim haftasında önceki filmlerden daha fazla hasılat getirecek ve seyircilerin seçim yapmak için başka çok fazla seçenek bulamayacağı filmleri üretmek yönündeydi.

Bilimkurgu

Seksenlerin bilimkurgu dalgasının devamı olarak Avustralyalı deri ceketli kanun dışı yol korsanlarıyla geleceğin çölleşmiş alanlarında mücadele eden Mad Max2 yapıldı. Diğer bir geleceği anlatan yapım olan New York'tan Kaçış distopik bir geleceği anlatan ve kahramanlık karşıtı bir yapım olarak aynı yıl yapıldı. 1982 yılında diğer bir distopyan yapım olan, Harrison Ford'un hain androidleri araştırma görevini üstlenen bir detektifi canlandırdığı Blade Runner filmi çekildi. Dönemin Bilimkurgu filmleri olan iki Star Wars filmi, The Empire Strikes Back ve Return of the Jedi, Geleceğe Dönüş üçlemesi ve Steven Spielberg'ün E.T.'si genel olarak genç izleyicileri hedef kitlesi olarak belirlemiştir.

Gerilim

Seksenler gerilim filmleri için muazzam bir dönem oldu, birçoğu erotik yapıdadır ve 9 1/2 Hafta (1986), Ölümcül Cazibe (1987) ve Body Heat (1981) bunların örneklerindendir. Belki de 80'lerin gerilim filmleri arasından en etkili örneklerden biri David Lynch'in tuhaf kült klasklerinden gelecekteki Amerikan kentlerinin yer altı dünyalarıyla ilgili olan ve 2000'li yıllara dair uyarlamalar bulunduran Blue Velvet (1986); ve diğer biri de Stanley Kubrick'in korku/gerilim türündeki filmi The Shining (1980)'tir.

Kovboy Filmleri

Kovboy filmlerinde Silverado (1985) filmiyle yeni bir tarz ortaya çıkmıştır.

Komediler

Leslie Nielsen

Hayalet Avcıları (1984) tüm Indiana Jones filmleri, Tootsie (1982) ve Üç Adam ve Bir Bebek (1987) filmleri kadar satmıştır. Önceki onyılın felaket filmleri şaka komedisine dayanan güldürülerdir ve Airplane! filmi bunlardan biriydi, bu yoldan gidilerek devam filmleri çekildi ve bunlar 1982 yılında Airplane II: The Sequel, Top Secret! (1984) ve Naked Gun filmleridir. '80'lerin popüler komedi yıldızları Leslie Nielsen, John Candy, Steve Martin, Eddie Murphy, Bill Murray, Chevy Chase ve Dan Aykroyd'durlar. Bill Murray, Steve Martin ve Chevy Chase gibi birçoğu American TV şovu olan Saturday Night Live ile şöhreti yakalamışlardır. Eddie Murphy 48 Saat (1982) ve Beverly Hills Polisi serileriyle (1984–1993) komedi-aksiyon filmelerinde büyük başarı yakalamıştır. Ayrıca ilk 50'de bulunan romantic komediler de Crocodile Dundee (1986), Crocodile Dundee 2 (1988) ve Arthur (1981) filmleridir.

Rite-of-passage

Gençlerin "olgunlaşma" hikâyelerinin yanında daha karmaşık "rite-of-passage" filmleri daha yaşlı oyuncularıyla mevcut alışılmış ritüeli değiştirme veya dönüştürme içine girmişlerdir. 1983'teki Riskli İş, 1984 yapımı Karate Çocuk ve 1985'teki Kahvaltı Kulübü veya St. Elmo's Fire gibi brat-pack türlerinde gençler ön planda olmasına rağmen, olgun bir adamın yaşadığı sıkıntılı yaşamın anlatıldığı Top Gun (1986) veya savaş pilotu olmaya çalışan 'An Officer and a Gentleman, Flashdance'ın kadın kaynakçısının bir balerine dönüşmesi ve Cocoon'un (1985) olgunluk çağlarını atlatmanın hikâyelerini anlatması bu dönüşüm örneklerindendir. Big Chill (1983) yapımı dahi bu türe örnektir çünkü bu filmde de arkadaşının intiharından sonra hayatı direkt olarak etkilenen bir adam anlatılmaktadır.

Aksiyon Filmleri

Yetmişlerde aksiyon filmleri genellikle başına buyruk polis memurlarıyla göz önüne gelmişlerdir fakat Hollywood'da '80lere kadar aksiyon filmleri baskın olamamışlardır ta ki Arnold Schwarzenegger, Sylvester Stallone ve Bruce Willis'in şöhretleri artana kadar. Stallone Rocky serileriyle devam etti ve 82'de Vietnam Savaşından dönen eski küçük bir kasaba şerifini canlandırdığı İlk Kan ve onun devamı olan Rambo 2'de oynadı. Vietnam Savaşı filmlerinin popülaritesi '70 yıllarda bir film olarak gösterilmesi tabu olarak görülmesine karşın '80li yıllarda artmıştır. Platoon ve Stanley Kubrick'in Full Metal Jacket konu olarak bu savaşı seçmişlerdir. Chuck Norris eski bir Vietnam gazisiyken savaş esirlerini kurtarmak üzere geri dönmesinin konu edildiği Missing in Action üçlemesinde (1984, 1985, 1988) rol aldı. Schwarzenegger The Terminator (1984), Komando (1986) ve Predator (1987) filmlerinde oynadı. 1988 yapımlı bir film olan Zor Ölüm sonraki onyılda bu türün gelişmesine önemli katkılar yapmıştır. Filmde Bruce Willis, Los Angeles ofis binasındaki bir terörist baskınını dikkatsizce karıştıran bir New York Şehir polis dedektifini canlandırmaktadır.

James Bond

Sean Connery

James Bond 1981 yılında Roger Moore'un rol aldığı 1979'daki Moonraker'a göre daha gerçekçi olan For Your Eyes Only ile üçüncü onyılına girmiştir. Önceki yıllarda yönetmenler 60'ların Bond'unu yönetme kalıbındayken, bu dönem Bond için yeni bir çağın başlangıcı olmuştur ve serileri yönetmeye başlayan yeni yönetmen John Glen, şekilciliğe daha az önem vererek olaya daha çok "iş yapan adam" yönünden yaklaşmıştır ve 1981'den 1989'a kadarki tüm EON Bond filmlerini o yönetmiştir. Moonraker Bond'un patronu M'nin resmedildiği son düzenli Bernard Lee filmidir. Seksenlerin Bond'unda, birkaç MI6 amiri Bond'u görevine sevketmektedr. 1983 yılı EON Bond olmayan The Empire Strikes Back in yönetmeni Irvin Kershner'ın yönetimiyle ve Sean Connery'nin en son 1971 yılında Diamonds are Forever'da oynadığı role geri dönmesiyle oluşan yeni bölüm Bond filmi Never Say Never Again'in gösterime girmesiyle önemli bir yıldır; gişelerde ve satış hasılatlarında sonraki EON film olan Octopussy ile yarışan film için medya durumu 'Bondların Savaşı' olarak yorumlamaktadır. Daha az bilinen tek seferliğine Bond'u canlandırmış olan George Lazenby aynı yıl bir TV filmi olan The Return of the Man from U.N.C.L.E. ile Bond benzeri bir karakter olan "JB" 'yi canlandırmıştır. A View to a Kill (1985) ile Roger Moore son defa Bond'u canlandırmıştır ve 1987 yılındaki The Living Daylights için Timothy Dalton seçilmiştir ve o da son olarak 1989'da Licence to Kill ile bu rolü almıştır.