Hakkâri
| Hakkâri ⓘ | |
|---|---|
|
İlçe | |
 | |
 Türkiyedeki Yeri | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Hakkâri |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | İdris Akbıyık (Kayyım) |
| Rakım | 1,720 m (5.640 ft) |
| Nüfus | |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 30000 |
| İl alan kodu | 438 |
| İl plaka kodu | 30 |
|
Resmî site http://www.hakkari.bel.tr/ | |
Hakkâri, Hakkâri ilinin merkezi olan şehirdir. Türkiye'nin en güney doğusundadır. ⓘ
Hakkâri Merkez, 1 belde, 36 köy, 22 mahalle; bu yerleşim birimlerinde de şehir merkezlerinde 59.465, kırsal kesimde 19.051 toplam 78.516 nüfus bulunmaktadır. Yörenin %87,6 sı dağlık %10,3 ü platoluk %2,1 ovalıktır. ⓘ
Hakkâri konumu ve coğrafi yapısı itibarıyla pek çok medeniyete ev sahipligi yapmıştır. Hakkâri; Med, Pers, Selevkos, Abbâsi, Selçuklu, Moğol, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Osmanlı hâkimiyetini görmüştür. Unesco tarafından dünya mirâsı içine alınmıştır. Ters lalesi ile ünlüdür. Hakkâri ili balcılık alanında ülke geneline katkı sağlamaktadır. Ayrıca şehir merkezine yakın mesafede kayak merkezi bulunmaktadır. ⓘ
Hakkâri (Türkçe telaffuz: [hacːaːɾi], Kürtçe: Colemêrg), eski adıyla Julamerk, Türkiye'nin Hakkâri ilinin başkenti ve bir şehirdir. Irak-Türkiye sınırından birkaç kilometre uzaklıkta yer almaktadır. Şehrin 2010 nüfus sayımındaki nüfusu 57,844'tür. ⓘ
Etimoloji
İbn Hallikan 13. yüzyılda Hakkari kelimesinin bir Kürt aşireti olan 'Hakkar'a ait' anlamına geldiğini yazmıştır. ⓘ
Tarih
Hubushkia
Hubuşkia, Urartu ve Asur etki alanları arasında yer alan bir Demir Çağı krallığıydı. Hubuşkia'nın tam olarak nerede olduğu bilinmemektedir, ancak araştırmacılar Hubuşkia Krallığı'nın bugün Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Hakkâri İli'nde, Büyük Zap Nehri'nin kaynak suları üzerinde kurulduğunu öne sürmektedir. ⓘ
Hakkâri kurgan stelleri
Anadolu'da ya da Yakın Doğu'da daha önce hiç görülmemiş on üç Kurgan steli 1998 yılında Hakkari'nin merkezindeki orijinal yerlerinde bulunmuştur. Steller, 0,7 m ile 3,10 m arasında değişen yüksekliklerde, dik duran kaldırım taşı benzeri levhalar üzerine oyulmuştur. Taşların üzerinde insan figürlerinin yontulduğu tek bir kesik yüzey bulunmaktadır. Her bir stelin teması, üst insan vücudunun önden görünüşünü ortaya koymaktadır. Bacaklar temsil edilmemiştir. Stellerin on birinde hançerli, mızraklı ve baltalı çıplak savaşçılar -savaşın eril sembolleri- tasvir edilmiştir. Her zaman iki ellerinde deriden yapılmış bir içki kabı tutmaktadırlar. İki dikilitaşta kolları olmayan kadın figürleri bulunmaktadır. Steller farklı ustalar tarafından farklı teknikler kullanılarak oyulmuş olabilir. Stilistik farklılıklar kabartmadan daha sistematik bir çizgiselliğe doğru kaymaktadır. En eski steller kabartma tarzındayken en yenileri çizgisel tarzdadır. Hakkari'de MÖ on beşinci yüzyıldan MÖ on birinci yüzyıla kadar uzanan bir dönemde yapılmışlardır. Bu tür kabartmalı dikilitaşlar antik Yakın Doğu'da yaygın değildir, ancak bunlar ile MÖ üçüncü binyıl ile MS on birinci yüzyıl arasında Avrasya bozkırlarında yaşayan çeşitli halklar tarafından üretilenler arasında çok yakın paralellikler vardır. ⓘ
İklim
Hakkâri, yazları sıcak geçen Akdeniz etkisindeki nemli karasal iklimin (Köppen iklim sınıflandırması: Dsa, Trewartha iklim sınıflandırması: Dca) nadir bir örneğidir. Kışlar ortalama -5 °C (23 °F) ile soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçer. Kaydedilen en düşük sıcaklık 7 Şubat 1997 tarihinde -22,7 °C (-8,86 °F) olmuştur. Yazlar ortalama 25 °C (76 °F) ile sıcak ve kurak geçer. Kaydedilen en yüksek sıcaklık 2 Ağustos 1991 tarihinde 37 °C (98,6 °F) olmuştur. ⓘ
| Hakkâri için iklim verileri (1991-2020, ekstremler 1961-2020) ⓘ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ay | Jan | Şubat | Mar | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl |
| Rekor yüksek °C (°F) | 11.8 (53.2) |
12.9 (55.2) |
19.7 (67.5) |
25.0 (77.0) |
28.7 (83.7) |
34.4 (93.9) |
38.8 (101.8) |
38.0 (100.4) |
37.1 (98.8) |
29.3 (84.7) |
20.8 (69.4) |
17.5 (63.5) |
38.8 (101.8) |
| Ortalama yüksek °C (°F) | −0.5 (31.1) |
1.3 (34.3) |
7.0 (44.6) |
13.2 (55.8) |
19.6 (67.3) |
26.3 (79.3) |
31.1 (88.0) |
31.5 (88.7) |
26.7 (80.1) |
19.0 (66.2) |
10.0 (50.0) |
2.5 (36.5) |
15.6 (60.1) |
| Günlük ortalama °C (°F) | −4.1 (24.6) |
−2.6 (27.3) |
2.7 (36.9) |
8.6 (47.5) |
14.4 (57.9) |
20.5 (68.9) |
25.0 (77.0) |
25.2 (77.4) |
20.7 (69.3) |
13.6 (56.5) |
5.5 (41.9) |
−1.2 (29.8) |
10.7 (51.3) |
| Ortalama düşük °C (°F) | −7.5 (18.5) |
−6.2 (20.8) |
−1.2 (29.8) |
4.2 (39.6) |
9.6 (49.3) |
14.7 (58.5) |
18.7 (65.7) |
18.8 (65.8) |
14.5 (58.1) |
8.3 (46.9) |
1.3 (34.3) |
−4.6 (23.7) |
5.9 (42.6) |
| Rekor düşük °C (°F) | −23.4 (−10.1) |
−22.7 (−8.9) |
−19.0 (−2.2) |
−8.3 (17.1) |
−0.8 (30.6) |
5.0 (41.0) |
10.0 (50.0) |
9.7 (49.5) |
4.3 (39.7) |
−5.8 (21.6) |
−15.0 (5.0) |
−21.3 (−6.3) |
−23.4 (−10.1) |
| Ortalama yağış mm (inç) | 90.8 (3.57) |
102.3 (4.03) |
119.2 (4.69) |
119.0 (4.69) |
68.9 (2.71) |
14.5 (0.57) |
9.3 (0.37) |
5.4 (0.21) |
10.9 (0.43) |
56.2 (2.21) |
77.8 (3.06) |
102.7 (4.04) |
777.0 (30.59) |
| Ortalama yağış günleri | 10.27 | 10.13 | 12.83 | 13.03 | 12.60 | 4.27 | 2.00 | 1.27 | 2.40 | 8.70 | 8.63 | 10.40 | 96.5 |
| Ortalama aylık güneş ışığı saatleri | 120.9 | 146.9 | 179.8 | 198.0 | 266.6 | 345.0 | 368.9 | 347.2 | 294.0 | 223.2 | 159.0 | 114.7 | 2,764.2 |
| Ortalama günlük güneş ışığı saatleri | 3.9 | 5.2 | 5.8 | 6.6 | 8.6 | 11.5 | 11.9 | 11.2 | 9.8 | 7.2 | 5.3 | 3.7 | 7.6 |
| Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü | |||||||||||||
Spor
Kadın futbol kulübü Hakkarigücü Spor, 2017-18 İkinci Lig sezonunu ikinci olarak tamamladıktan sonra 2018-19 sezonunda yer almak üzere Kadınlar Birinci Ligi'ne yükselmiştir. ⓘ
Önemli kişiler
- Evdilsemedê Babek (972-1019) Kürt şair
- Ali Hariri (1009-1079/80) Kürt şair
- İzzeddin Şir (1384-1453) Hakkâri Emirliği'nin ünlü kurucusu
- Feqiyê Teyran (1590-1660) Kürt şair
- Ehmedê Xanî (1651-1707) Kürt şair ve milliyetçi
- Şeyh Ubeydullah (1826-1883) Kürt milliyetçisi ve bir isyanın lideri.
- Abdulkadir Ubeydullah (1851-1925), Osmanlı-Kürt siyasetçi.
- Çelik Gülersoy (1930-2006) Kürt kökenli Türk avukat.
- Hacı Karay (1950-1994) Kürt İnsan Hakları Aktivisti
- Savaş Buldan (1961-1994) Kürt İş İnsanı
- Yılmaz Erdoğan (1967*) Sinema oyuncusu, aktivist, şair.
- Pervin Buldan (1967*) Kürt kökenli Türk siyasetçi.
- Abdullah Zeydan (1972*) Kürt siyasetçi
- Cemile Timur (1988*) Kürt asıllı Türk futbolcu.
- Emine Demir (1993*) Kürt asıllı Türk futbolcu
- Çekdar Orhan (1998*) Kürt asıllı Türk futbolcu.
- Fırat Kaplan (1998*) Kürt asıllı Türk futbolcu. ⓘ
Yerel yönetim
18 Ekim 2019 tarihinde Hakkari Belediye Başkanı Cihan Karaman "terör örgütü üyeliği" ve "terör örgütü propagandası yapmak" suçlarından tutuklandı. Karaman'ın yerine Hakkari Valisi İdris Akbıyık kayyım olarak atandı. ⓘ
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır ⓘ |
|---|---|---|---|
| 1965 | 19.424 | 6.129 | 13.295 |
| 1970 | 25.724 | 9.640 | 16.084 |
| 1975 | 30.620 | 11.735 | 18.885 |
| 1980 | 38.534 | 18.009 | 20.525 |
| 1985 | 43.888 | 20.754 | 23.134 |
| 1990 | 52.906 | 30.407 | 22.499 |
| 2000 | 77.532 | 58.145 | 19.387 |
| 2007 | 77.926 | 57.954 | 19.972 |
| 2008 | 83.423 | 60.891 | 22.532 |
| 2009 | 86.631 | 64.283 | 22.348 |
| 2010 | 79.576 | 57.844 | 21.732 |
| 2011 | 82.423 | 60.946 | 21.477 |
| 2012 | 81.549 | 58.584 | 22.965 |
| 2013 | 80.497 | 57.939 | 22.558 |
| 2014 | 79.335 | 57.585 | 21.750 |
| 2015 | 79.562 | 57.961 | 21.601 |
| 2016 | 76.933 | 56.917 | 20.016 |
| 2017 | 76.984 | 56.800 | 20.184 |
| 2018 | 81.424 | 61.549 | 19.875 |
| 2019 | 78.672 | 59.756 | 18.916 |
| 2020 | 78.516 | 59.465 | 19.051 |
Kardeş şehirler
Hakkâri'nin 10 kardeş şehri vardır;
Mostar, Bosna-Hersek- Banja Luka, Bosna-Hersek
Dubrovnik, Hırvatistan
Kraslava, Letonya
Oyam, Uganda
Boden, İsveç
Sidney, Avustralya
Lublin, Polonya
Edde, Lübnan
Lubumbashi, Kongo DC ⓘ