EOKA-B
| EOKA B ⓘ | |
|---|---|
| Liderler |
|
| Operasyon tarihleri | 1971–1978 |
| Genel Merkez | Kıbrıs |
| İdeoloji | Yunan milliyetçiliği Ultranasyonalizm Enosis Anti-komünizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sağ |
| Müttefikler | 1967-74 Yunan askeri cuntası İlerici Cephe |
| Muhalifler | Kıbrıs Cumhuriyeti Türk Direniş Örgütü EDEK AKEL Makarios yanlıları |
| tarafından terörist grup olarak tanımlanmıştır. |  Kıbrıs |
EOKA-B (/eɪˈoʊkə/) 1971 yılında General Georgios Grivas ("Digenis") tarafından kurulan Kıbrıslı Rum paramiliter bir örgüttü. Aşırı sağcı milliyetçi bir ideolojiye sahip olan örgütün nihai hedefi Kıbrıs'ın Yunanistan ile enosis'ini (birleşmesini) sağlamaktı. Kısa tarihi boyunca örgütün başlıca amacı, Kıbrıs sorununa kabul edilemez bir çözüm olarak gördüklerini Kıbrıs halkına dayatmaya yönelik her türlü girişimi engellemek olmuştur. Örgüt ayrıca Cumhurbaşkanı Makarios'u devirmek için çeşitli planlar hazırladı. Örgüt, 11 Şubat 1978'de resmi olarak feshedildiğini ilan edip dağılana kadar faaliyetlerine devam etti. ⓘ
Sivillere yönelik saldırıları nedeniyle terör örgütü olarak kabul edilmiş ve George Grivas'ın ölümünden sonra Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından yasadışı ilan edilmiştir. Sorumlu olduğu saldırılar arasında Maratha, Santalaris ve Aloda katliamı bulunmaktadır. EOKA-B üyeleri ayrıca Cumhurbaşkanı Spyros Kyprianou'nun oğlunun kaçırılması ve ABD Büyükelçisi Rodger Paul Davies'in öldürülmesi olaylarına karıştıkları gerekçesiyle tutuklanmışlardır. Büyükelçiyi öldürmekle suçlanan iki kişi hakkındaki cinayet suçlamaları 4 Haziran 1977 tarihinde Kıbrıs mahkemesi tarafından düşürüldü. Washington Post'un 1970'lerdeki Kıbrıs muhabiri Joseph W. Fitchett'e göre EOKA-B üyeleri "vatanseverlik, para ve maço ruhun bir karışımıyla motive oluyorlardı". ⓘ
EOKA-B, ilk defa 19 Temmuz 1974 tarihinde Makarios tarafından Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde yapılan konuşmalarda kullanılan terör örgütü tanımlamasıdır. ⓘ
Kıbrıs adasında kurulan EOKA, 1970 yılına kadar İngilizlere, komünistlere ve Kıbrıslı Türklere karşı eylemlerde(toplu mezar,insan katliamı gibi) bulunmuştu. Ancak 1971 yılında Yunanistan Askerî Cuntası lideri Dimitri İyonidas, Makarios'un yönetiminin yöntemlerini Kıbrıslı Türklerin yok edilmesi için yeterli bulmayarak EOKA'yı tekrar aktif olması için örgüte para ve silah yardımı yapmaya başlamıştır. ⓘ
Makarios, daha sonra Nikos Sampson liderliğinde kendisine darbe yapılmasına kadar giden bu eylemler dönemini daha önce kendisi tarafından onaylanan terör eylemleri döneminden ayırabilmek için EOKA-B deyimini kullanmıştır. ⓘ
Oluşum
EOKA-B, General George Grivas tarafından 17 Ocak 1974'teki ölümünden önceki son örgütsel girişimi olarak kurulmuştur. Yunan İç Savaşı sırasında katı bir anti-komünist askeri lider olan Grivas, 1950'lerin başında EOKA'nın kurucuları arasında yer almıştır. Bağımsız Kıbrıs devletinin ilanından sonra, 1960'ların başında Ulusal Muhafızlar altında örgütlenen Kıbrıs Rum kuvvetlerinin ve Yunan askeri tümeninin başkomutanlığını üstlendi. Türkiye'nin Kasım 1967'deki ültimatomunun ardından Yunan cuntası tarafından Atina'ya geri çağrıldı, ancak 1971'de gizlice geri döndü. ⓘ
Grivas 1971'de Kıbrıs'a döndükten sonra, Cumhurbaşkanı Başpiskopos Makarios'un 1959'da enosis politikasından sapmasına ve 1968'de yeniden seçilmesi sırasında bu pozisyonunu yeniden teyit etmesine tepki olarak EOKA-B'yi kurdu. Grivas, yeni EOKA-B örgütüyle birlikte, Yunanistan'la enosis hedefini hayata geçirmek için Makarios'u zorla devirmeye çalıştı. ⓘ
EOKA (1955-1959) Kıbrıslı Rumların çoğunluğu tarafından sömürgecilik karşıtı özgürlük savaşçıları olarak görülürken, EOKA-B Kıbrıslı Rum nüfusun ezici desteğine sahip değildi çünkü Makarios kendisine yönelik başarısız bir suikast girişiminin ardından seçim çağrısı yapmış ve koalisyonu 35 sandalyeden 27'sini kazanmıştı. EOKA B'nin başlıca destekçileri bir önceki seçimde 7 sandalye kazanan Enosis yanlıları, isyandan sonra hak ettikleri takdiri göremediklerini düşünen eski EOKA savaşçıları, sağcı askeri personel ve Kıbrıs Kilisesi'nin Enosis yanlısı bazı unsurlarıydı. EOKA-B'ye karşı tek silahlı ve örgütlü direniş Yedek Ordu, "Efedriko", Makarios tarafından kurulan özel polis gücü, Sosyalist Parti EDEK üyeleri ve her kasabadaki silahlı Makarios destekçilerinden geldi. Komünist Parti AKEL, EOKA-B'ye karşı hafif sözlü muhalefetine rağmen, ona karşı herhangi bir direniş örgütlememişti. ⓘ
Darbe ve Türk işgali
Grivas Digenis 27 Ocak 1974'te kalp yetmezliğinden öldüğünde, Grivas sonrası EOKA-B giderek Atina'daki askeri cuntanın doğrudan kontrolü ve etkisi altına girdi. EOKA-B Temmuz 1974'te dağılmanın eşiğine gelmişti. Ancak 15 Temmuz 1974'te Yunan diktatör Dimitrios Ioannides, Yunan subaylar tarafından yönetilen ve Kıbrıslı Rum askerlerden oluşan Ulusal Muhafızları ve EOKA-B'yi bir askeri darbe başlatmak için kullandı. EOKA-B Makarios'a suikast girişiminde bulundu ancak başarısız oldu ve Makarios Londra'ya kaçtı. Nikos Sampson Kıbrıs'ın yeni cumhurbaşkanı olarak atandı. ⓘ
Bu eylem 20 Temmuz 1974'te Türkiye'nin Kıbrıs'ı işgal etmesine ve ardından adanın fiilen bölünmesine yol açtı. Ioannides, Türk işgali karşısında gafil avlandı ve Yunan generalleri Kıbrıs'a askeri takviye göndermeye ikna edemedi ya da zorlayamadı. Yunan cuntasının daha sonra devrilmesi Sampson'un 23 Temmuz 1974'te istifa etmesine yol açtı. ⓘ
14 Ağustos 1974'te Türkiye Kıbrıs'a ikinci bir çıkarma yaptı. Çatışmaların sonunda yaklaşık 180,000 Kıbrıslı Rum (nüfusun neredeyse üçte biri) evlerinden ve mülklerinden zorla çıkarılırken, 80,000 Kıbrıslı Türk de kuzeye sürüldü. Binlerce kişi daha öldürüldü ya da kayıp olarak listelendi. ⓘ
14 Ağustos 1974'te yaşanan vahşet
14 Ağustos'ta, işgal sırasında, EOKA-B Maratha, Santalaris, Aloda, Tochni ve Kiti'de Kıbrıslı Türklere karşı katliamlar ve suçlar işlemiştir. Tochni köyünde 84 Kıbrıslı Türk erkek ve çocuğu katlettiler ve bir kişiyi sağ bıraktılar. Maratha, Santalaris ve Aloda köylerinde 126 kişi öldürülmüştür. ⓘ
Daha sonraki tanıklıklar
Büyükelçi Nelson Ledsky 17 Nisan 1991 tarihinde ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi önünde verdiği ifadede "'kayıp kişilerin' çoğunun 1974 Temmuz'unun ilk günlerinde, 20'sindeki Türk işgalinden önce kaybolduğunu" belirtmiştir. Rum tarafında öldürülenlerin çoğu Makarios ve Sampson taraftarları arasındaki çatışmalarda Kıbrıslı Rumlar tarafından öldürülmüştür." ⓘ