Anüs

Anüs ⓘ
Proto- ve deuterostomlarda anüs oluşumu
Detaylar
Öncül	Proctodeum
Sistem	Beslenme, bazen üreme
Arter	İnferior rektal arter
Damar	Alt rektal ven
Sinir	Alt rektal sinirler
Lenf	Yüzeysel inguinal lenf nodları
Tanımlayıcılar
Latince	Anüs
Anatomik terminoloji

Anüs (Latince anüs "halka", "daire" anlamına gelir), bir hayvanın sindirim sisteminin ağızdan karşı ucunda bulunan bir açıklıktır. İşlevi, hayvanın türüne bağlı olarak şunları içeren, gıda sindiriminden sonra kalan yarı katı atık olan dışkının dışarı atılmasını kontrol etmektir: kemikler gibi hayvanın sindiremediği maddeler; selüloz veya lignin gibi besin maddeleri çıkarıldıktan sonra gıda maddeleri; sindirim sisteminde kalması halinde toksik olabilecek yutulmuş maddeler; ve ölü veya fazla bağırsak bakterileri ve diğer endosimbiontlar. ⓘ

Amfibiler, sürüngenler ve kuşlar sıvı ve katı atıkların atılması, çiftleşme ve yumurtlama için aynı deliği (kloak olarak bilinir) kullanır. Monotreme memelilerin de bir kloakası vardır ve bunun therapsidler aracılığıyla en eski amniyotlardan miras kalan bir özellik olduğu düşünülmektedir. Keseli memelilerde hem katı hem de sıvıların atılması için tek bir delik ve dişilerde üreme için ayrı bir vajina bulunur. Dişi plasental memelilerin dışkılama, idrar yapma ve üreme için tamamen ayrı delikleri vardır; erkeklerde ise dışkılama için bir delik ve hem idrar yapma hem de üreme için başka bir delik vardır, ancak bu deliğe akan kanallar neredeyse tamamen ayrıdır. ⓘ

Anüsün gelişimi çok hücreli hayvanların evriminde önemli bir aşamadır. Protostom ve deuterostomlarda farklı yollar izleyerek en az iki kez gerçekleşmiş gibi görünmektedir. Bu, diğer önemli evrimsel gelişmelere eşlik etmiş ya da kolaylaştırmıştır: bilateryen vücut planı, coelom ve vücudun daha sonra uzmanlaşabilen tekrarlanan "modüllerden" oluştuğu metamerizm, örneğin kaynaşmış, özelleşmiş segmentlerden oluşan çoğu eklembacaklıların kafaları gibi. ⓘ

Tanımlayıcılar

Anüs veya makat (Latince: anus; anlamı: "halka", "çember"), sindirim sisteminin sonunda yer alan ve dışkılamanın yapıldığı dış açıklıktır. Birincil görevi dışkılama olan anüsün açıklık ve kapalılığını iç ve dış büzgen kaslar (sfinkter) denetler. İç anal sfinkter istemsiz, dış anal sfinkter ise istemli şekilde hareket eder. Kadınlarda vajinanın arkasında yer alan anüs, erkeklerde ise testis torbasının arkasında yer alır. ⓘ

Gelişim

En az bir toprak solucanı kadar karmaşık olan hayvanlarda embriyo bir tarafta bir çukur, blastopor oluşturur ve bu çukur derinleşerek bağırsağın büyümesindeki ilk aşama olan arkenteron haline gelir. Döterostomlarda, orijinal çukur anüs haline gelirken, bağırsak sonunda tünel açarak ağzı oluşturan başka bir açıklık oluşturur. Protostomlar bu şekilde adlandırılmıştır çünkü embriyolarında ilk önce çukurun ağzı oluşturduğu (proto- "ilk" anlamına gelir) ve anüsün daha sonra bağırsağın diğer ucu tarafından yapılan açıklıkta oluştuğu düşünülmüştür. 2001 yılında yapılan bir araştırma, protozomların ortalarında çukurun kenarlarının kapandığını ve uçlarda ağız ve anüs haline gelen açıklıklar bıraktığını göstermektedir. ⓘ