Akalar

Akalar (Akhalar) (Yunanca: Ἀχαιοί, Akhaioi) Homeros'un İlyada'da (598 kez) ve Odysseia'da eski Yunan halkları için kullandığı müşterek isimdir. Diğerleri İlyada'da 138 kez kullanılan 'Danaolar' (Δαναοί), İlyada'da 29 kez geçen 'Argoslular' (Ἀργεῖοι) isimleridir. ⓘ

Tarihte Akalar, Mora'nın kuzey merkezinde bulunan Akhea denilen bölgenin yerleşikleridir. MÖ 1600 yıllarında Mora'ya Aka istilası başladı. Bu bölgenin şehir devletleri, MÖ 13.-12. yüzyıllarda etkili olan Aka Birliği denilen bir konfederasyon kurdular. MÖ 1200 yıllarına gelindiğinde Girit, Çanakkale ve Rodos'u istila ettiler Ege Denizi'nde söz sahibi oldular. Homeros'a göre Danaolar ve Argoslularla birlikte Truva savaşında 1000 gemilik bir donanma ile kuşatmayı yapanlardır. Savaş Tanrıçası Athena'dan yardım istedikleri, onun yardımıyla savaşı kazandıkları İlyada efsanesinde anlatılmıştır. Ayrıca bu savaşta Aşil adıyla bilinen, yenilmez olduğuna inanılan bir savaşçıdan bahsedilmektedir. Aşil'in Truvalılar tarafından topuğundan ok ile vurularak durdurulabildiği anlatılır. Bu yükselme devresi sonunda Akalar, daha sonra Anadolu ve Suriye ile ticari ilişkilere girdiler. Sonraları daha modern, demirden yapılmış silahlar kullanan Dorlar Mora Yarımadası'na gelince Akalar direnemediler ve Mora'nın kuzeyine göç edip orada askeri iddiası olmayan, tarım yapan bir topluluk olarak varlıklarını sürdürdüler. ⓘ

Arkeolojik bulgular Akaların yaşadığı bölgede MÖ 13. yüzyıla kadar Mikenlerin yaşadığını ortaya koymaktadır. Homeros'a göre, kuzeyden gelen Aka kabileleri, Miken kralları ile hanedan evlilikleri yoluyla ilişki kurmuş, daha sonra Mikenlerin yerini almış, daha sonra ise Akaların yakın akrabaları sayılan Dorlar tarafından yıkılmışlardır. Mykene mitleri ve ozanlar tarafından sözlü olarak iletilen gelenekler ile her şeyden önemlisi bu şarkıların söylendiği ilkel bir Yunanca, bunu izleyen dönemlere miras kaldı. Yüzlerce yıl sonra, insanların geriye bakıp da Akhaları ilk gerçek Yunanlar olarak görmelerinin nedeni budur. ⓘ

Akalar (/əˈkiːənz/; Yunanca: Ἀχαιοί, Akhaioi), Klasik Yunanistan halkının (Aioller, İyonlar ve Dorlar ile birlikte) kendilerini böldüğü dört büyük kabileden biriydi. Hesiod tarafından resmileştirilen kuruluş efsanesine göre, adları Akha kabilesinin efsanevi kurucusu, Xuthus'un oğullarından biri ve İyon kabilesinin kurucusu Ion'un kardeşi olduğu varsayılan Achaeus'tan gelmektedir. Xuthus da Yunan (Helen) ulusunun efsanevi atası Hellen'in oğluydu. ⓘ

Tarihsel olarak, Akha kabilesinin üyeleri kuzey Peloponez'deki Akha bölgesinde yaşamaktaydı. Akalar, MÖ 710 yılında Kroton (Κρότων) şehrini kurarak Güney İtalya'nın Yunan kolonizasyonunda aktif bir rol oynamışlardır. Şehir daha sonra Pisagor Okulu'nun kurulduğu yer olarak ün kazanacaktı. Diğer büyük kabilelerin (İyonlar, Dorlar ve Aioller) aksine, Akhaların Klasik dönemde ayrı bir lehçeleri yoktu, bunun yerine Dorcanın bir formunu kullanıyorlardı. ⓘ

Etimoloji

Margalit Finkelberg'e göre Ἀχαιοί/Ἀχαιϝοί adı muhtemelen bir ara form *Ἀχαϝyοί aracılığıyla Hititçe Aḫḫiyawā formunda yansıtılan varsayımsal bir eski Yunanca formdan türetilmiştir; ikincisi Hitit arşivlerinde, örneğin Tawagalawa mektubunda kanıtlanmıştır. Ancak Robert S. P. Beekes bunun geçerliliğinden şüphe etmiş ve Yunan öncesi bir *Akaywa- önermiştir. ⓘ

Kökenleri

Akhaların kökeni biraz sorunludur. Muhtemelen MÖ 8. yüzyılda yazan Homeros, Miken Yunanistan'ındaki, yani MÖ 1150'den önceki olayları anlattığına inanılan İlyada boyunca Akalar terimini Yunanlılar için genel bir terim olarak kullanır. Ancak Miken dönemi Yunanlılarının kendilerini tanımlamak için bu ismi kullandıklarına dair kesin bir kanıt yoktur. MÖ 13. yüzyıl Hitit metinlerinde bulunan Ahhiyawa terimi "Akalar", yani Miken kültürünün Yunanlıları anlamına gelebilir, ancak yine de bunun böyle olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Emil Forrer, doğunun eski devletlerinin yanında eşit olarak duran Ahhiyawa adında "büyük bir imparatorluğun" var olduğunu iddia edecek kadar ileri gitmiştir. Ancak vardığı sonuçlar daha sonraki araştırmacılar, özellikle de Ferdinand Sommer tarafından çürütülmüştür. ⓘ

Klasik dönemde, Yunanlılar için kullanılan genel terim Hellenlerdi ve Hellen'in Yunan ırkının kurucusu olduğu Hesiodos'un kuruluş hikayesini yansıtıyordu. Ancak İlyada'da Hellenler, Teselya'da bir bölge olan Hellas'ta yaşayanlarla sınırlandırılmıştır. Dolayısıyla Yunanlıların kökenlerine ilişkin en az iki farklı gelenek vardı ve bu nedenle tarihi Akalar ile Miken dönemi Yunanlıları arasında sadece isimlere dayanarak doğrudan bir bağlantı kurmak zordur. Örneğin, tarihi Lakedaemonialılar bu ismi kullanmış, ancak İlyada'da bahsedilen Lakedaemonialılarla hiçbir bağlantıları olmadığını iddia etmişlerdir; bu nedenle aynı ismin kullanılması otomatik olarak doğrudan soydan gelindiği anlamına gelmez. ⓘ

Hem Herodot hem de Pausanias, Akhaların (Klasik dönemdeki kabileye atıfta bulunarak) aslen Argolis ve Laconia'da yaşadıkları efsanesini anlatır. Ancak Strabon'un da belirttiği gibi, Homeros'un Akha terimiyle kastettiği bu değildir. Güya Akalar, Mora Yarımadası'nın efsanevi Dor istilası sırasında Dorlar tarafından bu topraklardan zorla çıkarılmışlardır. Sonuç olarak, Akalar Aegialus olarak bilinen bölgeye gitmiş ve Aegialıları (artık İyonyalılar olarak bilinirler) topraklarından sürmüşlerdir. İyonyalılar geçici olarak Atina'ya sığındılar ve Aegialus Achaea olarak bilinmeye başladı. ⓘ

Pausanias, 'Achaean'ın aslen Argolis ve Laconia'da yaşayan Yunanlıların adı olduğunu, çünkü efsanevi Achaeus'un oğulları Archander ve Architeles'in soyundan geldiklerini söyler. Pausanias'a göre, Achaeus aslen babasının Teselya'dan kovulduktan sonra yerleştiği Attika'da yaşıyordu. Achaeus daha sonra topraklarını geri almak için Teselya'ya dönmüş ve Archander ile Architeles oradan Peloponnesus'a gitmişlerdir. Tesalya'nın Phthiotic Achaea olarak bilinen eski bir bölümünün de bu nedenle var olduğu sanılmaktadır. ⓘ